ترکیه یکی از کشورهایی است که با وجود نداشتن منابع معدنی و حتی انرژی ارزان، توانسته موفقیت زیادی در حوزه صنایع معدنی به‌دست آورد و اکنون علاوه بر آنکه بزرگترین تولیدکننده فولاد خاورمیانه است، در سایر صنایع معدنی هم جایگاه ممتازی به‌دست آورده است.

به گزارش استیل تریدر، با بررسی دقیق وضعیت صنایع معدنی این کشور متوجه می‌شویم که موفقیت ترکیه تنها به یک دلیل است: «اتکا به قراضه‌های کشورهای دیگر».

فولاد ترکیه

 
ارزش صادرات فولاد ترکیه در سال ۲۰۱۴م ۱۳/۲میلیارد دلار بود. این در حالی است که بخش اعظم فولاد این کشور با استفاده از قراضه آهن وارداتی تامین شده است. بر اساس گزارشی از انجمن صادرکنندگان فولاد ترکیه، این کشور ۷۰درصد از فولاد خود را با استفاده از آهن قراضه‌ای تامین می‌کند که از کشورهای دیگر وارد می‌شود. با این‌حال نقطه اصلی صادرات تولیدات فولاد این کشور در سال گذشته میلادی، خاورمیانه بود به طوری که شرکت‌های این کشور توانستند ۳۶/۵ درصد از تولیدات خود را روانه بازارهای این نقطه از جهان کنند. پس از آن اروپا سهم ۲۱/۳ درصدی از خرید تولیدات فولادی ترکیه دارد و بعد از آن تولیدات فولاد ترکیه به ۱۸۰ کشور دنیا صادر می‌شود.

در بین محصولات صادراتی فولاد ترکیه محصولات طویل با سهم ۶۲/۵ درصدی بالاترین جایگاه را دارند و پس از آن محصولات تخت با سهم ۱۳/۵درصدی، لوله‌های فولادی با سهم ۱۱/۲ درصدی در مکان دوم و سوم قرار گرفته‌اند. فولادسازان ترکیه ۳/۴ درصد از صادرات را به بیلت و اسلب (انواع شمش) اختصاص دادند، ۹/۳درصد از صادرات ترکیه نیز مربوط به محصولات دیگر فولاد است. ترکیه در حال حاضر با تولید ۳۴ میلیون تنی فولاد خام در رتبه هشتم تولید کنندگان فولاد جهان و جایگاه نخست خاورمیانه قرار گرفته؛ در حالی که در سال ۲۰۰۰م هفدهمین تولیدکننده این محصول به شمار می‌آمد.

بخش قابل‌توجهی از رشد تولید فولاد در این کشور از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱م شکل گرفت و توانست بعد از چین و هند، سومین کشور در افزایش ظرفیت تولید این محصول صنایع معدنی شود. آن هم در شرایطی که از مواد اولیه (معدنی) قابل اتکایی برخوردار نیست. سهم ترکیه از تولید یک میلیارد و ۶۳۷ میلیون تنی فولاد در جهان به ۲ درصد می‌رسد و میزان سرانه مصرف فولاد خام آن کشور بر اساس آمار سال ۲۰۱۲م، ۴۰۰ کیلوگرم است. شرکت‌های تولید کننده فولاد ترکیه خصوصی هستند و فولادساز دولتی در این کشور وجود ندارد.

آلومینیوم ترکیه

 
قراضه در ترکیه ارزش و اهمیت بسیاری دارد و تنها محدود به فولاد نمی‌شود. از دیگر محصولات مهمی که وابسته به قراضه‌های کشورهای اروپایی و امریکا است، می‌توان به آلومینیوم اشاره کرد. بیش از ۹۵ درصد از آلومینیوم تولیدی ترکیه از طریق قراضه‌ها تامین می‌شود. با توجه به آنکه این کشور، برنامه مفصلی برای توسعه صنایع تولید آلومینیوم خود دارد، قراضه‌ها نقش مهم‌تری در ساخت آینده ترکیه ایفا خواهند کرد. یکی از برنامه‌های ترکیه برای توسعه صنعت آلومینیوم خود، برگزاری نمایشگاه «آلو اکسپو» در ماه گذشته بوده است. این نمایشگاه از ۸ تا ۱۰ اکتبر (۱۶ تا ۱۸ مهر) در مرکز اکسپوی استانبول برگزار شد.

آلواکسپو بزرگترین نمایشگاه صنعت آلومینیوم منطقه اورآسیا (آسیا و اروپا) و تنها نمایشگاه صنعت آلومینیوم ترکیه به شمار می‌آید. با این حال، برگزاری آلواکسپو، تنها تلاش ترکیه برای توسعه صنعت آلومینیوم خود نبوده است. این کشور، در کنار این نمایشگاه بزرگ منطقه‌ای به برگزاری هفتمین سمپوزیوم آلومینیوم هم اقدام کرد؛ مراسمی که در آن چهره‌های مختلف دولتی و خصوصی ترکیه به عنوان سخنران حضور پیدا کردند و به بیان نظرات و دیدگاه‌های خود پرداختند.

بررسی جایگاه صنعت آلومینیوم در ترکیه و همچنین چشم‌انداز این صنعت در منطقه آسیا و اروپا از موضوعات اصلی مورد بحث در این گردهمایی بود. این کشور، پیش از این هم در تلاش بود که با ارائه گزارش‌های تحلیلی از وضعیت بازار عرضه و تقاضای آلومینیوم، سرمایه‌ گذاران خارجی را به سمت خود بکشاند؛ تلاش‌هایی که البته تا اندازه‌ای هم موفقیت‌ آمیز بوده و می‌توان انتظار داشت که ظرفیت تولید آلومینیوم این کشور در سال‌های آینده به سرعت افزایش یابد.

موفقیت صنایع مبتنی بر قراضه

 
چندی پیش، انجمن دفاع از صادرکنندگان ترکیه به بررسی دلایل موفقیت صنایع معدنی این کشور و چالش‌های پیش روی آنها پرداخت. به گفته آنها، یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت این صنایع، استفاده گسترده از قراضه‌ها بوده است. قراضه‌هایی که فقط از بازار داخلی این کشور تامین نمی‌شوند و بیشتر آنها از طریق واردات تامین می‌شوند. کشورهای اروپایی و امریکا این مسئله را به سود خود می‌بینند که قراضه‌های‌شان را به دلیل هزینه پایین‌تر نیروی‌انسانی و انرژی ترکیه، به این کشور صادر کرده و در مقابل آن، محصولاتی مانند شمش فولاد و ورق آلومینیوم وارد کنند.

با گشوده شدن بنادر ترکیه به روی آب‌های جهانی، اتوبان‌های چندباندی و خطوط ریلی فراملیتی، ترکیه به کشورهای همسایه متصل می‌شود و همین امر، این کشور را قادر می‌کند که محصولات خود را به سرعت تحویل مشتریان بدهد. عامل دیگر موفقیت صنعت فولاد و آلومینیوم ترکیه داشتن نیروی انسانی ماهر و جوان است. این عامل نقش موثری درافزایش ظرفیت تولیدات مرغوب و کیفی داشته است. همچنین ترکیه از آخرین ابداعات و فناوری‌ها در صنایع معدنی خود برای تولید استفاده می‌کند و همواره در زمینه تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند که نتیجه آن تولید محصولات کیفی با قیمت‌های رقابتی است.

این موفقیت در حالی است که ترکیه نه منابع اولیه مورد نیاز صنایع معدنی خود را دارد و نه حتی انرژی لازم را. انجمن دفاع از صادرکنندگان ترکیه درباره سود صنایع فولادسازی این کشور می‌نویسد: «درباره چالش‌های پیش‌رو باید گفت که در ابتدا ما می‌توانیم بگوییم که صنعت فولاد ترکیه در مقایسه با دیگر کشورهای صنعتی یا پیشرو در تولید فولاد از سود حاشیه‌ای معقولی برخوردار است.

به عنوان مثال دسترسی نداشتن به آهن قراضه و سنگ‌آهن مرغوب مصرفی در فولادسازی‌ها باعث شده که ترکیه این نوع مواد اولیه را وارد کرده و این کشور همچنان نیازمند واردات مواد اولیه از خارج است. بنابراین ترکیه یکی از بزرگترین وارد کنندگان آهن قراضه در جهان است. بیشترین سهم واردات قراضه ترکیه از امریکا است.

از سوی دیگر انرژی نیز برای تولید وارد می‌کند که باید مالیات بیشتری برای انرژی و آهن قراضه برای تولید بپردازد». با توجه به اینکه هزینه‌های تولید کشورهای بزرگ تولیدکننده فولاد به مواد اولیه و انرژی آنان وابسته است، ترکیه نمی‌تواند به آسانی با آنها رقابت کند. علاوه بر این آنها از سود حاشیه‌ای بالاتری برخوردارند. به هر صورت ما (ترکیه) هرگز در این‌باره گلایه‌ای نداشته‌ایم. اما انتظار داریم که آنها از دادن یارانه با محصولات صادراتی خود برای رسیدن به سودبیشتر امتناع ورزند. علاوه براین نباید با ادعای قیمت‌های ناعادلانه، اقدامات ضددامپینگی اتخاذ کنند.

 
در هر صورت، ایران ضمن آنکه تمام مزایای ترکیه برای تولید فولاد و آلومینیوم از قراضه را دارد، با مشکلات و چالش‌های این کشور هم مواجه نیست و بسیار سریع‌تر می‌تواند راه این کشور را طی کند. به ویژه آنکه این کشور، از تابستان و زمان به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای ۱+۵ برای همکاری معدنی با ایران اعلام آمادگی کرده است.

- مهدی نیکوئی-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان