ظرفیت‌های خالی در تولید فولاد پس از رکودی نزدیک به دو سال در بازار و همچنین افت مداوم قیمت جهانی فولاد توسط چین، در حال تبدیل شدن به چاله‌هایی هستند که بعید نیست بتوانند به آرامی بزرگ‌ ترین‌ مجموعه‌های صنایع فولاد را به کام خود کشیده و مشکلات موجود را دو چندان کنند.

بر این اساس در حالی‌ که در سند چشم‌ انداز تولید فولاد در سال 1404 برنامه تولید 55 میلیون تن در سال برای فولاد سازان در نظر گرفته شده است، فولاد سازان در سال جاری در بهترین حالت چیزی حدود 13‌میلیون تن تولید خواهند داشت. این میزان تولید نه تنها از فاصله‌ای 42‌میلیون تنی نسبت به برنامه هدف صنعت فولاد حکایت دارد بلکه تقریبا نیمی از توان فعلی فولاد سازان برای تولید است. آن‌ طور که کارشناسان فعال در صنعت فولاد می‌گویند در صورت بهبود شرایط اقتصادی و رشد تقاضا، آنها می‌توانند با سرعتی قابل قبول تولیدات خود را تا سقف 24‌میلیون تن افزایش دهند.

به این ترتیب با در نظر گرفتن این اعداد و ارقام می‌توان به خوبی مشاهده کرد که صنعت فولاد کشور با وجود ظرفیتی که برای تولید دارد، از تمام این ظرفیت استفاده نمی‌کند. به عقیده کارشناسان مشکلاتی مانند کاهش تقاضا در بازار در نتیجه رکود طرح‌های عمرانی در کشور طی نزدیک به دو سال گذشته یکی از عوامل اصلی کاهش تولیدات فولاد سازان بوده است؛ مشکلی که حالا با سیاست‌های انقباضی چین نیز همزمان شده و میزان فعلی تولیدات فولاد سازان را نیز با تهدیداتی همراه می‌کند.

تولید فولاد در گوشه رینگ

افت تولیدات فولاد سازان و دور ماندن آنها از ظرفیت واقعی تولید مشکلی است که ریشه‌های بسیاری دارد. بر این اساس یکی از بحث‌هایی که مدیر عامل شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان در رابطه با چرایی کاهش تولیدات فولاد سازان مطرح می‌کند، بحث ظرفیت تولید اقتصادی است. اردشیر سعد محمدی با اشاره به این مطلب که کاهش تولیدات فولاد سازان به معنای عدم توانایی آنها برای تولید نیست، می‌گوید: با توجه به نرخ ارزش پول و رکود بازار، چنانچه تولید بالا برود به معنای پولی خواهد بود که بدون استفاده در گوشه‌ای باقی مانده است، بنابراین با توجه به این مسائل امروز تولید به لحاظ اقتصادی ارزشی ندارد. از نگاه سعد محمدی، فولاد سازان به راحتی می‌توانند تولیدات خود را افزایش دهند اما این اتفاق در حال حاضر به لحاظ اقتصادی جذابیتی برای تولید کنندگان ندارد.

اما همان‌ طور که اشاره شد شرایط فعلی برای تولید کنندگان فولاد کشور با پایین نگه داشتن قیمت جهانی فولاد از سوی چین همراه شده است. سعد محمدی در رابطه با سیاست فعلی چین و تاثیر آن بر میزان تولید فولاد سازان کشور می‌گوید: سیاست انقباضی چین نیز باعث کاهش جدی قیمت‌ها در سطح جهان شده است، افت قیمت جهانی سنگ آهن و سایر مواد اولیه تولید فولاد نیز چین را به ادامه دادن مسیر فعلی ترغیب می‌کند.

مدیرعامل شرکت ذوب‌ آهن اصفهان با اشاره به اینکه یکی از راهکارهای برون‌ رفت از کاهش تولید در شرایط رکود بازار داخلی تکیه به صادرات است، می‌گوید: چین در هفت ماهه سال میلادی جاری بیش از 62 میلیون تن صادرات داشته است که چنانچه این رقم ادامه پیدا کند تا پایان امسال این رقم می‌تواند به بیش از 110 میلیون تن برسد، این مساله نشان می‌دهد فولاد سازان ایران برای برون‌ رفت از شرایط افت تولید روی صادرات هم نمی‌توانند حساب کنند زیرا چین به قدری قیمت‌ها را در منطقه پایین نگه داشته است که عملا قدرت رقابت در بازارهای صادراتی را نیز از بین برده است.

جذاب نبودن بازارهای صادراتی برای فولاد سازان کشورمان و پایین بودن قدرت آنها برای رقابت با تولید کننده‌ای مانند چین در حالی است که به گفته کارشناسان هزینه‌های تولید فولاد در ایران چه در کارخانه و چه در معادن بسیار بیشتر از استانداردهای جهانی است. سعد محمدی با تاکید بر این نکته که باید بپذیریم که قیمت تمام شده در ایران بسیار بالا و نیازمند بازنگری است، می‌گوید: برای مثال قیمت تمام شده سنگ آهن در شرکت‌های جهانی کمتر از 16 دلار است در حالی‌که این رقم در ایران بسیار بیشتر از نرخ جهانی آن است. او عقیده دارد فولاد سازان کوچک و بزرگ کشور باید با اصلاح رفتارهای فنی تولید، شیوه‌های تولید فعلی را دچار تحول کنند تا از پیچ سخت اقتصادی فعلی آرام‌ تر عبور کنند.

تلاش برای افزایش تولید، آخرین راه نجات؟

اما در حالی که سعد محمدی عقیده دارد برنامه افزایش تولید در شرایط فعلی از نظر اقتصادی جذابیتی ندارد و به معنای اسیر کردن پول در جایی بدون سود است، یک کارشناس حوزه فولاد عقیده دارد فولاد سازان بر اساس چشم‌انداز روشنی که بعد از مذاکرات هسته‌ای به وجود آمده است، در حال تلاش برای افزایش تولید هستند.

کیوان‌ پورشب به نکته‌ای دیگر نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: تلاش برای پوشش هزینه‌های تولید به واسطه افزایش تولیدات نیز از دیگر دلایلی است که می‌توان برای رشد تولیدات فولاد سازان مطرح کرد. پورشب با اشاره به برنامه تولید فولاد خوزستان برای رساندن تولید خود از 5/ 3 میلیون تن به 4 میلیون تن تا آخر امسال می‌گوید: فولاد مبارکه همچنین برای در دست گرفتن فولاد شادگان با ایمیدرو همکاری خود را آغاز کرده است که همین اتفاق نشانه‌ای مثبت از تلاش فولاد سازان برای افزایش تولید است. اما در حالی‌ که پورشب این اتفاق را نشانه‌ای مثبت برای افزایش تولید عنوان می‌کند، سعد محمدی طرح‌هایی از این دست را میان‌ مدت و بی‌تاثیر بر شرایط فعلی تولید ارزیابی می‌کند.

او در این زمینه می‌گوید: برای مثال فولاد مبارکه نیز برنامه همکاری با ایمیدرو برای طرح فولادی چهارمحال و بختیاری را دارد اما اینها طرح‌هایی هستند که احتمالا در دو سال آینده منجر به تولید می‌شوند و در واقع تلاش‌هایی برای آینده هستند. به عقیده سعد محمدی در حال حاضر برای مشاهده نشانه‌هایی بهتر در وضعیت تولید نمی‌توان به طرح‌های میان‌ مدت تکیه کرد، او پیشنهادهایی برای خروج سریع‌تر از شرایط فعلی دارد که اعمال تعرفه بر واردات یکی از آنها است.

راهکار تعرفه در مقابل سیاست چین

در حال حاضر تعرفه‌ شمش 10 درصد، محصولات ورقی 15 درصد و میلگرد و محصولات طویل 20 درصد است که از نظر مدیرعامل ذوب‌ آهن اصفهان این اعداد باید به بیش از اینها افزایش پیدا کنند تا همین میزان تولیدی که در داخل وجود دارد امکان ادامه داشته باشد.

سعد محمدی در این زمینه می‌گوید: خواست اصلی فولادی‌ها اعمال تعرفه نیست اما چنانچه چین قصد داشته باشد سیاست کاهش قیمت‌ها را همچنان ادامه دهد، فکر می‌کنید فولاد سازان تا کی بتوانند چنین شرایطی را تاب بیاورند. این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اینکه راه‌ حل‌هایی برای تغییر شرایط تقاضا در بازار وجود دارد، اعمال تعرفه را پیش‌ نیاز ضروری برای هر اقدامی می‌داند و می‌گوید: الان این ما نیستیم که تصمیم‌ گیرنده‌ایم، بلکه اقتصاد و شرایط جهانی است که برای ما تعیین می‌کند باید چه کار کنیم، بر این اساس اگر چین همچنان قیمت‌ها را پایین نگه دارد ما قدرت رقابت در بازارهای صادراتی را از دست خواهیم داد؛ در چنین شرایطی چنانچه همین تقاضای فعلی نیز به دلیل ارزان‌تر بودن قیمت چینی‌ها به واردات تمایل پیدا کند شرایط تولید فولاد سازان بسیار وخیم‌ تر خواهد شد بنابراین اعمال تعرفه برای حفظ بازار و تولید فعلی از سوی دولت ضروری به نظر می‌رسد.

حال در شرایطی که از نگاه کارشناسان حوزه فولاد کاهش تولیدات فولاد سازان منشأ فنی ندارد و از شرایط نامساعد اقتصادی ناشی می‌شود، و از سویی این تمایل در میان فولاد سازان وجود دارد که سطح تولیدات خود را افزایش دهند، باید دید دولت چه اقدامی برای بهبود شرایط صنعت فولاد کشور در نظر خواهد گرفت؟ آیا تمایل و تلاش فولاد سازان برای ادامه و حتی افزایش تولید با حمایت دولت همراه خواهد شد یا فولاد سازان را در چاله‌های خالی از تولید خود رها خواهد کرد؟

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان