در کارگاه تخصصی «طرح پایش طرح جامع فولاد کشور (۱۳۹۵)، ضرورت‌های توسعه صنایع معدنی و فولاد تحقق هدف سند چشم‌انداز کشور در افق ۱۴۰۴» که در دومین روز هفتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار برگزار شد به بررسی وضعیت فعلی تولید فولاد، موازنه زنجیره آن و میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه پرداخته شد.

 پیشینه مطالعات کلان فولاد

به گزارش استیل تریدر، پیشینه مطالعات کلان درباره فولاد کشور در چند سال گذشته به مطالعات «شرکت مطالعاتی طرح‌های جامع فلزات (سال ۱۳۸۲)»، «توسعه صنعت فولاد ایران در برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۳)»، «سند راهبردی توسعه صنعتی کشور (۱۳۸۵)»، «بازنگری نخستین مطالعه (سال ۱۳۹۱)»، «مطالعه فولاد جهان و کشور (۱۳۹۲)» و «طرح جامعه فولاد کشور (۱۳۹۳)» برمی‌گردد. البته «طرح پایش طرح جامع فولاد کشور (۱۳۹۵)، ضرورت‌های توسعه صنایع معدنی و فولاد تحقق هدف سند چشم‌انداز کشور در افق ۱۴۰۴» نیز آخرین مطالعات جامع فولاد به‌شمار می‌رود که از سوی شرکت ملی فولاد و شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک انجام شده است.

وضعیت فعلی زنجیره فولاد براساس ظرفیت اسمی

 
گزارش طرح پایش طرح جامع فولاد کشور (۱۳۹۵)، ضرورت‌های توسعه صنایع معدنی و فولاد تحقق هدف سند چشم‌انداز کشور در افق ۱۴۰۴ به بررسی وضعیت بازار محصولات فولادی و زنجیره آن پرداخته است. براساس این گزارش، در حال حاضر ظرفیت اسمی فولاد خام ایران ۲۸/۹میلیون تن، ظرفیت آهن اسفنجی ۲۴/۵میلیون تن، ظرفیت گندله ۳۲میلیون تن و ظرفیت کنسانتره سنگ‌آهن ۴۴/۳میلیون تن است.

اگر براساس ظرفیت تولید خام که حدود ۳۰میلیون تن است، موازنه انجام شود، بنابراین در گندله حدود ۶میلیون تن کمبود و در کنسانتره ۳/۷ مازاد وجود دارد. همچنین در محصولات نهایی محصولات گرم نوردشده ۱۰/۶میلیون تن، محصول سرد و ورق‌های پوششی ۶/۷میلیون تن و محصولات طولی ۲۶/۳میلیون تن ظرفیت اسمی فولاد در کشور وجود دارد.

مقایسه تولید محصولات معدنی و فولادی

 
این گزارش همچنین به مقایسه تولید محصولات معدنی و فولادی ایران در دوره ۱۰ ماهه نخست سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴ می‌پردازد. براساس این گزارش، تولید سنگ‌آهن در ۱۰ ماهه نخست سال ۹۴ به میزان ۲۵/۹میلیون تن بوده که در ۱۰ ماهه نخست سال ۹۵ به ۲۷/۷میلیون تن رسیده است. همچنین سنگ‌آهن دانه‌بندی در سال ۹۴ به میزان ۶/۱ میلیون تن بوده که در سال ۹۵ به ۵میلیون تن، کنسانتره در سال ۹۴ به میزان ۲۱/۷میلیون تن بوده که در سال ۹۵ به ۲۴/۴میلیون تن، گندله در سال ۹۴ به میزان ۱۸/۱میلیون تن بوده که در سال ۹۵ به ۲۰/۹میلیون تن، آهن اسفنجی در سال ۹۴ به میزان ۱۲/۵میلیون تن بوده که در سال ۹۵ به ۱۳/۶میلیون تن، فولاد خام در سال ۹۴ به میزان ۱۴میلیون تن بوده که در سال ۹۵ به ۱۵/۴میلیون تن و محصولات فولادی در سال ۹۴ به میزان ۱۲/۹میلیون تن بوده که در سال ۹۵ به ۱۳میلیون تن رسیده است.

ظرفیت طرح‌های در دست اجرا تا رسیدن به افق چشم‌انداز

 
هدف تولید فولاد در سال ۱۴۰۴ رسیدن به ۵۵میلیون تن فولاد خام است. از این‌رو برای رسیدن به ۵۵میلیون تن در طرح جامع فولاد کشور باید به بررسی وضعیت طرح‌های زنجیره فولاد پرداخت. براساس این گزارش، بررسی و اخذ اطلاعات طرح‌های در دست اجرا از وزارت صنعت، معدن و تجارت ضروری به‌نظر می‌رسد. در این بررسی، طرح‌ها به دو دسته طرح‌های در دست اجرا- قابل تحقق و طرح‌های دارای مجوز- احتمال ضعیف تقسیم‌بندی شده‌اند.

هدف از این بررسی، شناسایی طرح‌هایی است که احتمال بهره‌برداری آنها وجود دارد تا ضمن شناسایی در رده طرح‌های قابل تحقق قرار گیرند. برای شناسایی این طرح‌ها تفکیک‌هایی شده و طرح‌ها در کل زنجیره از کنسانتره تا فولاد خام مورد بررسی قرار گرفته است. براساس این گزارش، ظرفیت اسمی فولاد خام کشور ۲۹/۸میلیون تن و طرح‌هایی که بهره‌برداری از آنها قابل اجراست، ظرفیت ۲۲/۵میلیون تن خواهند داشت که باتوجه به هدف ۵۵میلیون تنی با ۳میلیون تن کمبود روبه‌رو است.

همچنین ظرفیت فعلی آهن اسفنجی ۲۴/۵میلیون تن و طرح‌های در دست اجرای قابل تحقق ۱۸/۵میلیون تن است که تا چشم‌انداز، به ۴۳ میلیون خواهد رسید و تقاضای آن تا افق ۱۴۰۴ به میزان ۵۲ تا ۵۳میلیون تن در نظر گرفته شده که در این زمینه نیز ۹ تا ۱۰ میلیون تن با کمبود روبه‌رو است. در زمینه گندله نیز هم‌اکنون ظرفیت ۳۲میلیون تن است، اما طرح‌های در دست اجرای قابل تحقق ۴۲/۶میلیون تن به آن خواهد افزود و در مجموع به تولید ۷۴/۶میلیون تن دست خواهد یافت که در افق چشم‌انداز تقاضای ۸۰ تا ۸۲ میلیون تن برای این منظور در نظر گرفته شده است. البته لازم به یادآوری است در این زمینه نیز با ۵ تا ۷ میلیون کمبود روبه‌رو است.

در زمینه کنسانتره سنگ‌آهن نیز در حال حاضر ۴۴/۳میلیون تن ظرفیت فعلی وجود دارد که با طرح‌های در دست اجرای قابل تحقق ۲۶میلیون تن به آن اضافه خواهد شد و در مجموع به ۷۰/۳میلیون تن دست خواهد یافت. البته هدف چشم‌انداز رسیدن به ۸۶ تا ۸۷میلیون تن خواهد بود که در این زمینه با ۱۶ تا ۱۷میلیون تن کمبود روبه‌رو است.

موازنه زنجیره فولاد تا افق چشم‌انداز

 
برای رسیدن به افق ۵۵میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ باید بتوان موازنه زنجیره در تولید فولاد را برقرار کرد. براساس این گزارش، برای رسیدن به ۵۵میلیون تن فولاد خام نیازمند ۵۲میلیون تن آهن اسفنجی، ۵میلیون تن چدن، ۸۰میلیون تن گندله، ۷میلیون تن کلوخه، ۸۶میلیون تن کنسانتره سنگ‌آهن و ۱۶۸میلیون تن سنگ‌آهن است. اینک با توجه به کمبودهای موجود، موازنه زنجیره فولاد به چه صورت خواهد بود و با چه کمبودهایی روبه‌رو است؟ ۵۵میلیون تن فولاد خام در افق چشم‌انداز در نظر گرفته شده که ۲۹میلیون تن آن فعال و موجود است که ۲۶میلیون تن دیگر باید فعال شود.

برای آهن اسفنجی و چدن ۵۷میلیون تن تقاضا در نظر گرفته شده که ۴۸میلیون تن آن محقق خواهد شد که با ۹میلیون تن کمبود روبه‌رو است. در زمینه گندله و کلوخه تقاضا ۸۷میلیون تن در نظر گرفته شده که ۸۳میلیون تن برآورد خواهد شد که در این زمینه با ۵میلیون تن کمبود روبه‌رو است. در زمینه کنسانتره تقاضا ۸۶میلیون تن تخمین زده شده که ۷۰میلیون قابل تحقق است که با ۱۶میلیون کمبود روبه‌رو است. همچنین در زمینه سنگ‌آهن ۱۶۸میلیون تن تقاضا وجود دارد که ۱۳۰میلیون تن آن قابل تحقق است که اگر طرح‌های توسعه‌ای به بهره‌برداری برسد با ۳۸میلیون تن کمبود روبه‌رو خواهد بود.

سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تکمیل زنجیره تا افق چشم‌انداز

 
برای تکمیل زنجیره فولاد تا رسیدن به افق چشم‌انداز به سرمایه‌گذاری به میزان ۹۱۴۶/۳میلیون یورو نیاز است. براساس این گزارش، در زمینه فولاد خام به ۳۷۹۱میلیون یورو، آهن اسفنجی به ۱۷۱۸میلیون یورو، گندله به ۱۳۴۳/۴میلیون یورو، کنسانتره سنگ‌آهن ۲۰۱۷/۶میلیون یورو و تامین زیرساخت واحدها به ۲۷۶میلیون یورو نیاز است. البته برای تامین زیرساخت‌های زنجیره تولید ۵۵میلیون تن فولاد خام، برای ریل به ۵۱۰۰میلیون یورو، بنادر به ۱۳۰۰میلیون یورو، جاده به ۶۳۰میلیون یورو، آب به ۱۹۱۰میلیون یورو، برق به ۴۵۱۹میلیون یورو، گاز به ۲۶۸میلیون یورو، تجهیز معدن به ۱۰۷۳میلیون یورو که در مجموع به ۱۴۸۰۰میلیون یورو نیازمند است.

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان