صنایع معدنی همچون فولاد، آلومینیوم، مس و... که از آنها با نام صنایع انرژی‌بر یاد می‌شود برای مصرف منابع انرژی فراوان در کشور همچون گاز ایجاد شده‌اند زیرا این ماده با ارزش زمانی که استخراج شد باید بلافاصله یا پالایش شده و به خطوط توزیع تزریق شود یا بسوزد.

به گزارش استیل تریدر، در غیراین صورت به هدر خواهد رفت. بنابراین ایران با در اختیار داشتن مواد اولیه همچون سنگ‌آهن، مس و بوکسیت برای تولید محصولات معدنی و همچنین فراوان بودن منابع انرژی، راه آسانی برای تولید محصول خواهد داشت.

 حال اینکه دولت این منابع انرژی را با قیمتی پایین‌تر در اختیار واحدهای تولیدکننده محصولات معدنی قرار می‌دهد، خیلی عجیب نیست زیرا در گام نخست روی پا ماندن این صنایع به نفع بسیاری از واحدهای پایین‌دستی و مصرف‌کننده است و آنها می‌توانند بدون هیچ دغدغه‌ای نیاز خود را از داخل کشور تامین کنند. پس بهتر است نگاهی خوش‌بینانه به سیاست‌های دولت درباره ارائه یارانه به این دست از تولیدکنندگان داشته باشیم زیرا همین واحدهای صنایع معدنی با تلاش برای تولید محصولات با کیفیت سعی در حفظ جایگاه کشور در بازار جهانی دارند.

ظرفیت‌سازی برای فولاد و مس

 
مدیرکل نظارت بر امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره تاثیر یارانه‌های انرژی بر صنایع معدنی به گفت: چارچوب برنامه اقتصاد مقاومتی وزارت صنعت، معدن و تجارت چند پروژه در صنایع مختلف تولید، بازرگانی، معدن و صنایع معدنی را تعریف کرده است. در این میان پروژه تعریف شده برای معدن و صنایع معدنی با هدف ایجاد توازن در تولید مواد اولیه برای فولاد و مس بود که با اجرای آنها در پایان برنامه ششم ظرفیت ۴۰میلیون تنی برای تولید شمش فولاد و ۴۲۰هزار تن برای شمش مس ایجاد می‌شود.

عباسعلی ایروانی در ادامه گفت: تولید هر کدام از این محصولات یک فرآیند طولانی از معدن تا فرآوری و تولید محصول نهایی را می‌طلبد. به این ترتیب که ماده معدنی بعد از اکتشاف و بهره‌برداری وارد چرخه فرآوری شده و در نهایت به شمش مس و فولاد تبدیل شود.

 
این در حالی است که در گذشته این توازن برقرار نبود و در برخی موارد شاهد تولید بیش از حد ماده‌ای همچون کنسانتره بودیم که در نهایت مازاد آن صادر می‌شد. وی افزود: برنامه‌ریزی بر این اساس شد که میزان تولید متناسب با نیاز صنایع باشد. در این زمینه ۱۵۰طرح در دست احداث با ظرفیت بالای ۴۰۰هزار تن و همچنین واحدهای فرآوری فعال دارای پروانه بهره‌برداری انتخاب شدند تا با ارائه تسهیلات به آنها روند فعالیت خود را سرعت دهند و در پایان برنامه۵ ساله تمام آنها راه‌اندازی شده و به تولید برسند. همچنین واحدهایی که میزان تولید آنها کمتر از میزان واقعی بود به ظرفیت تولید رسیده و در نهایت به ۴۰میلیون تن شمش فولاد و ۴۲۰هزار تن شمش مس تولید برسد.

یکی از سوالاتی که درباره واحدهای صنایع معدنی مطرح است میزان وابستگی سود آنها به یارانه دریافتی است. در این زمینه مدیرکل نظارت بر امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: زمانی که قرار است واحدهای معدن و صنایع معدنی به تولید برسند به زیر ساخت نیاز دارند که بخشی از آن از سوی دولت با ارائه تسهیلات و تامین مواردی همچون خطوط ریلی یا احداث جاده و نیروگاه‌ها تامین می‌شود.

تامین منابع انرژی همچون گاز به‌عنوان سوخت مهم برای فولادسازی تاثیر بسزایی روی قیمت تمام‌ شده محصول نهایی دارد. وی در ادامه به زیرساخت‌های مورد نیاز برای معادن نیز اشاره کرد و گفت: برخی از زیرساخت‌ها در محدوده معادن است که با استفاده از تسهیلات ارائه شده از سوی دولت تامین می‌شود. در این زمینه می‌توان به مواردی همچون سوخت مورد نیاز برای ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی، منابع برق و... اشاره کرد.

حمایت از واحدهای فولادی با تخصیص یارانه انرژی

 
نماینده مجلس شورای اسلامی نیز درباره میزان تاثیر حاصل از یارانه انرژی و میزان وابستگی صنایع معدنی به آن، به گفت: از نظر حمایتی باید به صنایع معدنی یارانه به ویژه یارانه انرژی و یارانه حمل‌ونقل داده شود یا اگر امکان ارائه آن در یک پکیج یارانه‌ای وجود نداشته باشد، باید آن را از طریق حوزه‌های مالیاتی اعمال کرد. سعید باستانی ضمن اشاره به سختی معدنکاری و صنایع وابسته به آن، در ادامه گفت: سختی کار معدن و همچنین هزینه‌بر بودن آن سبب شده از۶۰میلیارد تن ذخایر موجود در کشور کمتر از ۱درصد از این ذخایر به بهره‌برداری برسد.

از طرفی سرمایه‌گذاری در این حوزه بسیار بالاست و هرکسی توانایی ورود به آن را ندارد بنابراین باید یارانه حمل‌ونقل به آنها داده شود زیرا حجم تولیدی محصولات معدنی بسیار بالا بوده و ارزش افزوده قابل قبولی دارد بنابراین باید مورد توجه دولت قرار گیرد. به گفته این نماینده مجلس شورای اسلامی، اصولا باید بحث زنجیره ارزش مواد معدنی تعریف شود و با تشویق فعالان معدنی برای تکمیل زنجیره فرآوری مواد معدنی به این حوزه از خام‌فروشی مواد معدنی جلوگیری شود. همچنین زنجیره تولید محصولاتی همچون فولاد که نیازمند حجم بالایی از سرمایه است فراهم شود.

باستانی افزود: معادن در مناطق دوردست هستند و هزینه‌های بسیاری را متحمل می‌شوند در نتیجه سود حاصل از کار آنها آنچنان مناسب نیست. بنابراین تمام دولت‌ها باید حمایت یارانه‌ای در زمینه تامین انرژی مورد نیاز را برای آنها در نظر بگیرند. وی با اشاره به مهم بودن بخش معدن به عنوان تامین‌کننده مواد اولیه برای صنایع معدنی در ادامه اظهار کرد: برای تحقق سخنان رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه اگر صنایع معدنی راه‌اندازی شوند تنه به تنه نفت حرکت می‌کنند، باید تشویق‌هایی برای ترغیب سرمایه‌گذاران به بخش معدن و صنایع معدنی در دستور کار قرار داد.

منابع گاز، نقطه قوت فولادی ایران

 
یکی دیگر از کارشناسان صنعت فولاد معتقد است وجود منابع گازی، یکی از نقاط قوت بر صنایع فولادی کشور است زیرا بخش عمده‌ای از فولادسازی‌های ایران از روش احیای مستقیم که انرژی مورد استفاده آن گاز است، برای تولید فولاد استفاده کرده‌اند. به گفته رضا زائر حیدری، اگر بخواهیم مقایسه‌ای بین فولادسازان ایرانی با دیگر کشورها داشته باشیم، می‌بینیم بیشتر فولادسازها در جهان از زغال‌سنگ به‌عنوان منبع انرژی استفاده کرده و درصد کمی از آنها از گاز استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال در جهان برای هر تن فولاد حدود ۴۰۰ کیلوگرم زغال‌سنگ استفاده می‌شود.

وی افزود: در ایران به دلیل فراوان بودن منابع گازی، بیشتر واحدها از روش احیای مستقیم استفاده می‌کنند و تنها ذوب‌آهن مصرف‌کننده زغال‌سنگ است و این درحالی‌است که از لحاظ قیمتی ذوب‌آهن نسبت به واحدهای احیای مستقیم هزینه بالاتری دارد. به گفته وی، صنایع فولاد ایران و همچنین کشورهای خلیج‌فارس این تفاوت را با دیگر کشورها دارند که به دلیل وجود منابع گاز از این ماده به‌عنوان احیاکننده استفاده می‌کنند.

هزینه سرسام‌آور گاز در فولادسازی

 
یک مشاور بازرگانی در صنعت فولاد درباره میزان هزینه‌هایی که برای انجام تولید فولاد لازم است به گفت: یکی از نیازهای مهم در صنعت صمت فولادسازی، گاز طبیعی است. به‌عنوان نمونه تولید فولاد با استفاده از روش احیای مستقیم به‌طور قابل توجهی گاز مصرف می‌کند و برای یک ماه حدود ۴میلیارد تومان برای یک واحد فولادسازی هزینه می‌تراشد.

وی که تمایلی به ذکر شدن نامش در این مصاحبه نداشت درباره اینکه سود پایان سال واحدهای فولادی تا چه اندازه وابسته به یارانه انرژی است اینگونه پاسخ داد: اکنون عمده فولادسازان با ضرر مواجه هستند در واقع در زنجیره تامین فولاد صنایع بالادستی تا مرحله آهن اسفنجی به سود می‌رسند اما تولیدکنندگان شمش‌های فولادی بیشتر ضرر و زیان می‌دهند. تعداد تولیدکنندگان فولاد زیاد است اما در مقابل تعداد تولیدکنندگان آهن اسفنجی کم است در نتیجه هرقدر تولید کمتر باشد بازهم تقاضا برای این محصول بالاست و درنهایت باعث بالا رفتن قیمت آهن اسفنجی می‌شود. پس تولیدکنندگان در پایان سال، محصولات خود را با قیمت بهتری به فروش رسانده و سود می‌کنند اما چون تعداد تولیدکننده‌های فولاد و عرضه محصولات‌شان زیاد است نمی‌توانند قیمت را افزایش دهند و ضرر می‌کنند.

وی افزود: حال اگر تولیدکنندگان فولادی یارانه انرژی نداشته باشند بالای ۵۰درصد دچار ضرر و زیان می‌شوند. لازم به گفتن است آن‌دسته از تولیدکنندگانی که از یارانه انرژی بهره‌ای نمی‌برند میزان هزینه‌ها با درآمدشان مساوی است. به گفته این مشاور بازرگانی، در حال حاضر واحدهای فولادسازی خصوصی یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند. حال اگر به این دست از فولادسازها یارانه انرژی داده شود که میزان هزینه‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یابد و آنها نیز همگام با دیگر واحدهای بزرگ تولیدکننده فولادی برای رسیدن به اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ و تولید ۵۵میلیون تن فولاد قدم بردارند.

 
سخن آخر...
یکی از راه‌های پیشرفت کشور در حوزه صنعت، رسیدن به خودکفایی در تولید محصولاتی همچون فولاد است. در این زمینه شاهدیم کشورهای بزرگ تولیدکننده در جهان همچون چین نیز از واحدهای تولیدکننده فولادی خود حمایت‌های ویژه‌ای داشته و با ارائه تسهیلات به آنها زمینه تولید محصول را با قیمت پایین فراهم کرده تا جایی که آنها توانستند بازارهای فولادی جهان را تحت تاثیر قرار دهند؛ در برابر این موضوع کشورهای تولیدکننده این محصول نیز بی‌تفاوت نمانده‌اند و نسبت به وضع تعرفه فولاد در بالاترین میزان آن نزدیک به ۲۵۰ درصد اقدام کردند.

پس می‌توان نتیجه گرفت، ارائه یارانه انرژی که برای تکمیل زنجیره ارزش و تولید محصول نهایی همچون فولاد، آلومینیوم و... در کشور در نظر گرفته شده حرکتی صحیح است تا صنایع مادر با ذهنی آرام برای تامین نیاز صنایع کشور گام بردارند. در واقع استفاده از منابع انرژی آن هم در صنایعی که با ارزش افزوده بالا همراه است علاوه بر خودکفا کردن ایران، از خروج مواد معدنی آنهم به شکل خام از کشور جلوگیری می‌کند و ما را برای رسیدن به اهداف تعریف شده در افق ۱۴۰۴ یاری خواهد کرد.

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان