لغو تحریم‌ها و دستیابی به توافق هسته‌ای در حالی صورت گرفت که بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی برای تزریق منابع مالی در صنایع معدنی ایران و گسترش همکاری‌ها چراغ سبز نشان داده‌اند اما هدایت این سرمایه‌ها نیازمند شناسایی مزیت اقتصادی مواد معدنی و صنایع وابسته به آن است.

تحریم‌ ها و عدم توسعه روابط اقتصادی طی این سال‌ها سبب شد بسیاری از بازارهای صادراتی ایران از آن رقبا شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین کشوری که در صحنه‌های بین‌المللی فرصت‌های تولید داخلی و صادرات صنایع ایران را تصاحب کرد چین و ترکیه بوده که بیشتر صاحب‌ نظران معتقدند پس از رفع تحریم‌ها فشارهای بین‌المللی در حوزه صادرات و واردات کاهش می‌یابد و بسیاری از صنایع معدنی به سمت ارتقای تکنولوژی هدایت می‌شوند.

همان‌طور که پس از تفاهم‌ نامه اولیه بخش معدن و صنایع معدنی با مراجعات و استقبال‌های متعددی از سوی کشورهای خارجی صاحب تکنولوژی شد، به نظر می‌رسد از این پس بتوان سرمایه‌ گذاران خارجی بیشتری را در کنار جذب سرمایه‌‌های داخلی ترغیب کرد.

در سایه مشکلات تحریم‌ها یکی از چالش‌بر انگیزترین بازارهای حوزه معدن و صنایع معدنی طی سال‌های اخیر فولاد بود که با رکود سنگینی از سمت کاهش تقاضا و افت قیمت روبه‌ رو شد. از سویی فشار دامپینگ و عرضه زیر قیمت مصنوعات فولادی تولید داخل و از سویی تلاش برای بالا بردن نرخ تعرفه سبب شد تولید کننده فولاد در نفس گیرترین روزهای بازار دست و پا بزنند.

اما حال با توجه به مازاد تولیدی که واحدهای بزرگ فولادساز در انبارها دارند، موقعیت مناسبی برای صادرات محصولات تولیدی به وجود آمده که می‌توان به بازار منطقه و کشورهای اروپایی یا حتی آمریکا ورود پیدا کد. کارشناسان این صنعت بر اساس همین موضوع است که قرار را بر این گذاشتند تا ظرفیت فولاد دوبرابر شود. اگر چه برای این افزایش ظرفیت تولید مشکلاتی هم وجود دارد که قسمت عمده آن به جانمایی واحدهای فولادی و تامین مواد اولیه آن برمی‌گردد.

با توجه به اینکه تلاش دولت یازدهم کاهش خام‌ فروشی مواد معدنی است، سرمایه‌ گذاری در واحدهای معدنی که ملزوم به ایجاد ارزش افزوده هستند، فوریت دارند. بسیاری از معادن سنگ‌ آهن که تا کنون تولیدات خود را با ارزش افزوده پایین صادر و عرضه داشتند در تلاش هستند تا تکنولوژی‌های فرآوری مواد معدنی لازم را در واحدهای خود به وجود آورند که کارشناسان معتقدند پس از لغو تحریم‌ها می‌توان تجربه و مهارت کشورهای صاحب تکنولوژی را با سهولت بیشتری روانه ایران کرد.

 گرچه برخی از عقب‌ ماندگی‌های بخش معدن و صنایع معدنی طی این سال‌ها به عدم همکاری‌های مثمر ثمر با کشورهای خارجی برمی‌گردد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر همکاری هم در این سال‌ها صورت گرفته به دلیل مشکلات نقل و انتقال پول بسیاری از اهداف مشترک در قراردادها برآروده نشده است. همچنین در دو سال اخیر کاهش قیمت سنگ‌ آهن در بازار جهانی سبب شده بسیاری از بازارهای صادراتی این مواد معدنی از آن کشورهای معدن خیز دیگری شود که نتیجه حاصل شده رکود این صنعت در ایران بوده است.

پس از جذب سرمایه‌ گذاری‌های خارجی و تقویت بازارهای صادراتی سنگ‌ آهن نوبت ارتقای تجیهزات معادن و روش‌های استخراج زغال‌ سنگ می‌رسد. تجربه فعالان معدنی نشان داده سرمایه‌ گذاری در معادن زغال‌ سنگ به دلیل استفاده از روش‌های دستی و سنتی با استفاده از نیروی کارگری با راندمان پایین موجب افزایش قیمت تمام شده این مواد معدنی و زیان‌ دهی شده که لغو تحریم‌ها و بهبود روابط اقتصادی در بخش معدن می‌تواند فرصت تازه‌ای را در اختیار معادن زغال‌ سنگ قرار دهد.

صاحب نظران این عرصه معتقدند با وجود سیاست‌های حمایتی دولت می‌توان استخراج زغال‌سنگ را سودآور کرد اما به هر حال تقویت همکاری معدنی و ورود سرمایه‌ گذاران اروپایی که آمادگی خود را برای فعالیت در این عرصه اعلام کرده‌اند می‌تواند ذخایر دست نخورده زغال‌ سنگی که به دلیل ضرردهی در معادن زیرزمینی نهفته است، با روش‌های پیشرفته‌ تری استراج شوند.

پس از برنامه‌ ریزی برای صادرات مازاد سیمان بسیاری از کارشناسان بخش معدن صادرات و احیای واحدهای فرآوری سنگ‌های تزئینی را برای تزریق سرمایه‌های داخلی و خارجی پیشنهاد می‌دهند. یکی از صنایع معدنی مزیت‌‌دار می‌تواند صنعت سنگ ایران باشد که اخیرا بسیاری از واحدهای سنگ‌بری کشور به دلیل رکود بازار و کاهش تقاضا روبه تعطیلی رفته‌ اند و یا فعالیت‌ شان کاملا متوقف شده است.

در حالی که فعالان صنعت سنگ معتقدند می‌توان با تقویت بازارهای صادراتی در کنار اشتغالزایی، تولید داخلی را رونق داد. در سال‌های تحریم عدم برنامه‌ریزی درست برای صادرات سنگ باعث شده کشورهای دیگر از جمله ترکیه بازارهای هدف ایران را ازآن خود کند. در حالی که می‌توان پس از لغو تحریم‌ها سرمایه‌های داخلی و خارجی را به سمت معادن سنگ و واحدهای فرآوری آورد و سیاست گذاری‌ها در راستای افزایش صادرات و برندسازی این محصول معدنی باشد اما ایران چقدر می‌تواند در ارائه اطلاعات درست از شرکت‌های خود به شرکت‌های خارجی موفق عمل کند، خود پارامتری حائز اهمیت است.

از سوی دیگر مطالعات اکتشافی معادن برای شناسایی عناصر نادر خاکی در نقاط مختلف کشور اخیرا از سوی ایمیدرو آغاز شده و از آنجایی که گرایش جهانی به سمت صنایع پیشرفته (هایتک) روبه افزایش است، سرمایه‌ گذاری داخلی و خارجی در عناصر نادر خاکی و جهش در بومی‌ سازی تکنولوژی تولید این عناصر حائز اهمیت است. تاثير رفع تحریم‌ها در مبادلات ارزی می‌تواند بسیاری از سرمایه‌ها را به سمت عناصر نادر خاکی و معادن طلا سوق دهد.

البته از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود پس از رفع تحریم‌ ها همکاری معدنی ایران با شرکت‌های ایتالیایی، آلمانی و آمریکایی بیشتر از گذشته شود زیرا اخیرا یکی از تشکل‌های معدنی با یک شرکت آمریکایی برای سرمایه‌ گذاری در ایران جلسه داشته است. گرچه نتیجه رایزنی‌ها به تعیین و تکلیف مذاکرات هسته‌ای وابسته بوده و ممکن است در آینده نزدیک شاهد ورود آنها به صنعت مس ایران بود.

با توجه به اینکه در سال‌های اخیر نگاه سرمايه‌ گذاران و خريداران شركت‌هاي معدني از كشورهاي غربي به سمت كشورهاي شرقي معطوف شده و از سویی بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین معاملات انجام شده مربوط به كشورهاي روسيه ،چين و قزاقستان بوده باید دید پس از رفع تحریم‌ها دید مسیر رایزنی‌های کشورهای خارجی با ایران برای همکاری معدنی سمت کدام یک از حوزه‌های بخش معدن معطوف می‌شود؟ یا اصلا کدامیک از کشورها آماده باش جدی خود را برای سرمایه‌ گذاری در ایران اعلام می‌کند؟ آیا پس از ارائه پیشنهاد همکاری و نهایی شدن قراردادها بستر سرمایه‌گذاری در ایران فراهم است؟ 

- فریبا رسولی - 

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان