ایران را می‌توان به لحاظ ذخایر معدنی یکی از غنی‌ترین کشورهای دنیا با داشتن 68 نوع ماده معدنی دانست؛ اما نبود چشم‌انداز و برنامه‌ریزی مدون در امر اکتشاف، استخراج و فرآوری معادن باعث شده است تا آن‌گونه که باید نتوان از ظرفیت این بخش به‌خوبی بهره گرفت؛ به‌طوری‌که بخش معدن سهم بسیار اندکی در تولید ناخالص داخلی دارد.

به گزارش استیل تریدر، کم‌ توجهی به این بخش در حالی است که در برنامه ششم توسعه برای این بخش رشد 8.8 درصدی در نظر گرفته شده است؛ رقمی که به گفته جعفر سرقینی، معاون امور معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال حاضر 7 درصد بوده و آنچه مسلم است برای رسیدن به رقم پیش‌بینی شده در برنامه ششم توسعه باید برنامه مدونی برای این بخش در نظر گرفت. وب‌سایت «تریدینگ اکونومیکس» به طور ادواری به جمع‌آوری شاخص‌ها و متغیرهای کلان اقتصاد کشورهای جهان می‌پردازد و با استفاده از مدل‌های اقتصاد سنجی و تعدیل انتظارات روند این متغیرها را طی سال‌های آتی پیش‌بینی می‌کند.

این موسسه تحقیقاتی در گزارشی پیش‌بینی میزان تولید ناخالص ناشی از بخش معادن را که به تولید ناخالص داخلی افزوده می‌شود برای فصول آتی سال جاری و سال 2020 به این ترتیب ارائه داده است: در حالی که نرخ رشد اقتصادی برای چهارفصل سال جاری میلادی به ترتیب 2.1، 2.2، 2.2 و 1.2 درصد پیش‌ ینی شده، میزان تولید ناخالص معدنی برای فصل اول حدود 676 هزار میلیارد ریال، فصل دوم با کاهش به 638 هزار میلیارد ریال، فصل سوم با اندکی افزایش به همان سطوح فصل اول و در فصل چهارم به نزدیکی فصل دوم کاهش می‌یابد. در مقایسه با متوسط مقدار حقیقی تولید بخش معدن در سال 2015 و میانگین پیش‌بینی آن برای سال جاری، سال 2020 با رسیدن به تولید 640 هزار و 234 میلیارد ریال روند کاهشی را در این بخش نشان می‌دهد.

اهداف کلی بخش معدن

بر این اساس نیز در برنامه ششم توسعه برای وره 1395 تا 1399 دو هدف کلی «شناسایی منابع ذخایر معدنی در مناطق اولویت دار و ارتقای سهم معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور» در دستور کار قرار گرفته است؛ اهدافی که برای رسیدن به آنها چهار راهبرد «توسعه سرمایه گذاری، زیرساخت و فناوری در حوزه اکتشافات و استخراج معدنی، ارتقای بهره‌‌وری، برداشت صیانتی از معادن با رعایت الزامات زیست‌محیطی در راستای افزایش رقابت‌ پذیری، تکمیل زنجیره ارزش در معدن و صنایع معدنی و بهبود مستمر فضای انجام کسب‌وکار» در نظر گرفته شده است.

علاوه‌بر اهداف کلی بر این بخش 15 هدف کمی نیز در نظر گرفته شده است. اهدافی که تحقق آنها لازمه رسیدن به اهداف کلی پیش‌ بینی شده در این برنامه است. جزئیات هدف‌گذاری‌های معدنی نشان‌دهنده آن است که برای بخش شناسایی منابع و ذخایر معدنی در مناطق اولویت دار ژئوفیزیک هوایی- تجمعی از یک میلیون کیلومتر خطی در سال 1395 باید به دو میلیون و 700 هزار کیلومتر خطی در سال 1399 برسد.

از سوی دیگر براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته تهیه نقشه‌های زمین شناسی 1:25000 (انباشته) نیز از 1382 ورقه در سال آینده باید به 3160 ورقه در سال 1399 برسد. علاوه‌بر موارد مذکور در این برنامه بررسی مخاطرات و لرزه خیزی 1:25000 (انباشته) از 62 ورق پیش‌بینی شده برای سال 95 به 122 ورق در سال 1399 دست پیدا کند. اما در بخش ارتقای سهم معدن و صنایع معدنی در اقتصاد کشور 12 شاخص کمی پیش‌بینی شده که براساس این اهداف سهم ارزش افزوده بخش معدن از تولید ناخالص داخلی مورد توجه قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که سهم ارزش افزوده معدن از تولید ناخالص داخلی در سال 1399 باید به 1.7 درصد برسد.

براساس آمار اعلام شده سهم تولید ناخالص داخلی در سال 1393 برابر با 1.3 درصد بوده و این سهم سال آینده باید به همین میزان ثابت بماند. میزان استخراج معادن یکی دیگر از موارد پیش‌بینی شده برای این بخش است. براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته باید استخراج از معادن فعال در کشور از 400 میلیون تن در سال 93 به 500 میلیون تن در سال 1399 برسد. برای سال آینده نیز استخراج از معادن باید 420 میلیون تن باشد. سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی در گزارش خود از اهداف بخش معدن تا پایان برنامه ششم توسعه، هدف‌گذاری تولید در 11 محصول منتخب را نیز اعلام کرده است.

ظرفیت تولید آلومینیوم، مس، سیمان، استخراج سنگ‌آهن، روی، فولاد خام، کنسانتره زغال سنگ، سنگ تزئینی، کاشی و سرامیک و شیشه جام 11 محصول معدنی منتخب است که هدف‌ گذاری تولید در هر کدام از این محصولات بین سال‌های 1395 تا 1399 اعلام شده است. براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، تولید مس به‌ عنوان یکی از کالاهای استراتژیک باید تا سال 1399 به 466 هزار تن برسد.

در هدف‌ گذاری صورت گرفته تولید مس در سال آینده با میزان 259 هزار تن تغییری را نسبت به سال 93 تجربه نخواهد کرد. تولید آلومینیوم نیز در هدف‌گذاری صورت گرفته از 480 هزار تن پیش‌ بینی شده برای سال آینده باید به 780 هزار تن در سال 1399 برسد، اما پیش‌ بینی می‌شود تولید کنندگان سیمان نیز در 5‌سال (99-95) افزایش حدود 10 هزار تنی را تجربه کنند.

براساس برنامه‌ ریزی سال آینده تولید سیمان به 80 میلیون تن خواهد رسید. اما ظرفیت استخراج سنگ‌آهن نیز که در سال آینده تولید 88 میلیون تنی برای آن پیش‌بینی شده است در سال 1399 به 125 میلیون تن خواهد رسید. روی یکی دیگر از محصولاتی است که برای آن افزایش تولید 150 هزار تنی پیش‌ بینی شده است؛ به‌ طوری‌ که تولید این محصول از 450 هزار تن در سال آینده در سال 1399 به 600 هزار تن خواهد رسید. ظرفیت تولید فولاد خام نیز براساس هدف‌گذاری صورت گرفته از 28 میلیون تنی که برای سال آینده پیش‌بینی شده است در سال 1399 به 40 میلیون تن خواهد رسید. روند تولید سایر محصولات در پنج سال آینده در جدول زیر درج شده است.

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان