پرعیارسازی سنگ‌ها و کانی‌های معدنی، اصطلاحی است که به کم کردن باطله‌ها، شامل خاک‌ها و عناصر مزاحم از ماده معدنی مورد نظر اطلاق می‌شود.

به گزارش استیل تریدر، با این اقدام ارزش ماده معدنی و به اصطلاح ارزش‌ افزوده آن بالا می‌رود. مهدی کرباسیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رییس هیات عامل سازمان معادن و صنایع معدنی کشور بارها از برنامه‌های آینده سازمان ایمیدرو برای پرعیارسازی مواد معدنی و بالا بردن ارزش‌ افزوده آن خبر داده است. موضوعی که نشان از اهمیت پرعیارسازی مواد معدنی داشته و به نظر می‌رسد با ایجاد سیاست‌های مرتبط با آن، می‌تواند موجب رشد و توسعه اقتصاد معدنی کشور شود.

خام‌ فروشی نداریم

 
یک تفکر منطقی این سوال را مطرح می‌کند که چرا در حالی که همگان می‌دانند انجام فرآیند تغلیظ مواد معدنی، ارزش‌افزوده بسیار بالایی دارد هنوز اقدام به خام‌فروشی می‌کنیم و نمی‌توانیم سرمایه‌گذاران را مجاب به سرمایه‌گذاری در ایجاد خط ارزش‌ افزوده کنیم؟ آیا راحتی در بحث خام‌ فروشی دلیل قانع‌ کننده‌ای برای چوب حراج زدن بر سرمایه‌های زیرزمینی است، یا دلایل دیگری مطرح است؟

 
مدیرعامل معدن سنگ‌آهن «چادرملو» می‌گوید: پرعیارسازی در بیشتر معادنی که با باطله همراه هستند انجام می‌شود و به طور تقریبی شامل تمامی معادن می‌شود، به‌ ویژه در سرب و روی و سنگ‌آهن و زغال‌ سنگ که بلافاصله بعد از استخراج قابل استفاده نیستند. یکی به این دلیل که با خاک و سنگ فراوان همراه هستند و دیگر اینکه عناصر مزاحم دارند که باید حذف شوند یا به حداقل برسند تا عیار کانی مورد نظر به حد مطلوب برسد. این حد مطلوب برای سنگ‌های آهن ۵۰درصد است که برای استفاده در صنایع فولادسازی باید به ۶۷ درصد برسد.

محمود نوریان ادامه می‌دهد: سنگ‌آهن در نخستین مرحله باید تبدیل به کنسانتره، سپس به گندله و پس از احیا به آهن اسفنجی تبدیل شده و سپس تبدیل به فولاد شود. برای کوره‌های بلند از آهن تغلیظ شده در حد ۶۲درصد استفاده می‌کنند. درباره زغال‌سنگ نیز معمولا استخراج شده‌ها عیار پایینی دارند و باید مرحله تغلیظ را بگذرانند تا به حد مورد نیاز در صنایع کک‌ سازی برسد.

 
وی در پاسخ به سوال ما درباره ترجیح برخی معادن به خام‌فروشی به جای پر عیارسازی می‌گوید: اصولا آنچه به‌عنوان خام‌فروشی مطرح است، معنی ندارد چراکه خام‌فروشی یعنی فروش سنگ به‌ صورت کلوخه که به هیچ‌وجه چنین اتفاقی نمی‌افتد چون خریداری برای کلوخه وجود ندارد. آنچه بیشتر مدنظر انتقاد کنندگان است طی نکردن تمام مراحل پرعیارسازی و تکمیل زنجیره ارزش‌افزوده در یک ماده معدنی است که آن‌هم در معادن مختلف دلایل خاص خود را دارد.

او اضافه می‌کند: در سنگ‌آهن، نخستین مرحله فروش سنگ دانه‌ بندی شده که حداقل یک مرحله تغلیظ را گذرانده تا به مرحله دانه‌بندی‌شده، رسیده است. سنگ‌آهن زیر عیار ۵۹ تا ۶۲درصد خریدار ندارد. مدیرعامل شرکت چادرملو در ادامه درباره توجیه اقتصادی داشتن پرعیارسازی و درصد ایجاد ارزش‌ افزوده در معادن سنگ‌آهن می‌گوید: نمی‌توان حکم داد که چقدر ارزش‌افزوده ایجاد می‌کند چراکه به نوع معدن و عمق آن و همچنین عناصر مزاحم بستگی دارد، به‌عنوان مثال معدن چادرملو با مشکل عنصر فسفر در سنگ‌آهن روبه‌رو است و یک مرحله از تغلیظ را باید به این امر اختصاص دهد که فسفرزدایی کند ولی خیلی از معادن دیگر با چنین مشکلی مواجه نیستند و بنابراین با هزینه کمتری برای تغلیظ کانی روبه‌رو هستند. ضمن اینکه به عوامل دیگری مانند دسترسی به معادن و زیرساخت‌های آن نیز بستگی دارد تا نرخ نهایی سود و صرفه اقتصادی یک معدن مشخص شود.

نوریان همچنین در ادامه درباره اطلاق خام‌ فروشی به معادن سنگ‌ آهن توضیح می‌دهد: مسلما تغلیظ و پرعیارسازی اجتناب‌ ناپذیر است ولی امکان سرمایه‌گذاری و نصب کارخانه‌های کنسانتره برای معادن کوچک صددرصد خصوصی که کل برداشت سنگ آنها در سال به ۳۰۰هزار تن هم نمی‌رسد توجیه اقتصادی ندارد. پیشنهاد تجمیع سنگ‌آهن این معادن کوچک و کنسانتره‌سازی کل آن نیز امکان ندارد چراکه معادن سنگ‌آهن از عیارهای متفاوت و عناصر مزاحم مختلفی برخوردار است و این نوعی فشار غیرمنطقی بر معادن کوچک خصوصی است. ضمن اینکه مقایسه مواد معدنی با یکدیگر در روند تغلیظ و توجیه اقتصادی داشتن آن، کار درستی نیست چراکه بسیار متفاوت است.

پرعیارسازی با روش‌های قدیمی

 
استفاده از سنگ‌آهن کم‌عیار موضوعی است که هم‌ اکنون به یکی از چالش‌های مهم فعالان این حوزه تبدیل شده است. در واقع هم‌اکنون بخش عمده‌ای از معادن سنگ‌آهن به دلیل نبود صرفه برای پرعیارسازی به صورت خام استخراج شده و به فروش می‌رسند؛ موضوعی که به نوعی با مخالفت متولیان این بخش نیز مواجه شده است. این درحالی است که سال گذشته خبر وارد کردن فناوری استحصال آهن از ذخایر کم‌عیار از سوی ایمیدرو منتشر شد؛ فناوری که می‌توان آن را به نوعی نقطه عطفی برای استحصال و ایجاد ارزش‌ افزوده بالاتر برای معادنی دانست که خام‌ فروشی را تنها راه حیات خود می‌دانستند.

بهرام شکوری، نایب‌ رییس انجمن سنگ آهن می‌گوید: عمده معادن بخش خصوصی سنگ‌آهن ایران، که جزو معادن کم‌عیار به شمار می‌آیند، ناچارند برای بالابردن عیار سنگ‌آهن، چند مرحله پر عیارسازی را طی کنند. وی می‌افزاید: معادن بسیاری داریم که عیاری بین ۸ تا ۱۲ درصد دارند ولی به طور معمول، عیار معادن کوچک سنگ‌آهن از ۴۰درصد بیشتر نیست و سال‌هاست بخش خصوصی با طی کردن چند مرحله، عیار آنها را بالاتر می‌برد. وی با اشاره به اینکه یکی از روش‌های معمول و مورد استفاده در این‌باره شست‌وشوی سنگ‌های استخراج شده، می‌افزاید: به این شکل با شست‌وشوی شن و ماسه عیار سنگ‌آهن ۲ تا ۳ درجه بالاتر می‌رود و از ۴۸ و ۵۲ به عیار ۵۵ و ۵۶ درصد می‌رسد و درجه ال‌سی آهن را افزایش می‌دهد.

شکوری ادامه می‌دهد: البته شیوه‌های دیگری در دنیا برای استفاده از سنگ‌آهن‌های کم‌عیار وجود دارد که به‌ویژه در کشورهای اوکراین و هند در سطح وسیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. احتمالا بحثی که درباره وارد کردن تجهیزات جدید استحصال سنگ‌آهن‌های کم‌عیار مطرح است همین تجهیزات است و اگر چنین اتفاقی بیفتد به نفع بخش خصوصی و معادن کوچک سنگ‌آهن نیز هست. نایب‌ رییس انجمن سنگ‌آهن ایران اضافه می‌کند: در این روش سنگ‌آهن به همراه زغال‌ سنگ در کوره‌های دوار حرارت داده می‌شود و از آن طرف آهن‌ اسفنجی به‌دست می‌آید و چند مرحله پرعیارسازی نظیر کنسانتره و گندله‌سازی حذف شده و سنگ‌آهن مستقیم به آهن اسفنجی تبدیل می‌شود.

- محبوبه ناطق-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان