این روزها، تهران میزبان گروه‌های تجاری کشورهای مختلفی است که می‌آیند تا شانس خود را برای افزایش همکاری‌های معدنی با ایران بسنجند.

به گزارش استیل تریدر، یکی از این کشورها، برزیل است که در روزهای گذشته، دیدارهای مختلفی با مسئولان دولتی داشتند تا زمینه‌های همکاری مشترک بین ۲ کشور را بررسی کنند. هر چند سطح کنونی مبادلات تجاری و همکاری‌های معدنی بین ایران و برزیل بسیار کم است، به نظر می‌رسد که مسئولان ۲کشور به آینده روابط امیدوار باشند؛ به‌ ویژه آنکه هر ۲ از غنی‌ترین منابع زیرزمینی برخوردار هستند.

آمادگی دوجانبه

 
وزیر صنعت، معدن و تجارت روز دوشنبه هفته جاری و در جلسه مشترکی که با هیات بلندپایه برزیلی داشت با اشاره به ظرفیت‌های همکاری ۲ کشور گفت: ایران و برزیل به‌طور مشترک می‌توانند سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه‌های زغال‌ سنگ، فلزات و مواد معدنی داشته باشند که در همین جا از سرمایه‌ گذاران برزیلی برای حضور در ایران دعوت می‌شود. محمدرضا نعمت‌زاده گفت: ایران دارای بازار ۸۰میلیون نفری است که با در نظر گرفتن همسایگان این رقم به ۳۵۰میلیون نفر می‌رسد که این شرایط، زمینه مناسبی برای حضور سرمایه‌ گذاران خارجی به‌ ویژه برزیلی‌ها را فراهم کرده است.

همچنین در این دیدار، آرماندو مونترو، وزیر صنعت و توسعه تجارت برزیل گفت: رییس‌ جمهور برزیل بر گسترش روابط با ایران تاکید بسیاری دارد و این کشور در شرایط مذاکرات هسته‌ای ایران به‌ طور کامل از اهداف صلح‌ آمیز انرژی هسته‌ای ایران دفاع کرد. وی تصریح کرد: هم‌ اکنون نتیجه مذاکرات در گفت‌وگوهای دیپلماسی متبلور شده و تهران این روزها به یک مقصد بسیار پراهمیت برای تاجران جهانی و بین‌ المللی تبدیل شده است که در این زمینه البته برزیل و ایران با توجه به پیشینه روابط خود باید تعاملات تجاری را تحکیم بخشند. وزیر صنعت و توسعه تجارت برزیل خاطرنشان کرد: تجارت ایران و برزیل در سال ۲۰۱۴م به ۱/۴میلیون دلار رسیده که باید با سرمایه‌ گذاری‌های مشترک این رقم افزایش یابد.

وزیر صنعت و توسعه تجارت برزیل از پیشنهاد نعمت‌زاده استقبال کرد و بخش‌های زیرساخت و مواد معدنی را از مواردی برشمرد که هر ۲ کشور می‌توانند برای همکاری در آنها مذاکره کنند. از طرفی با توجه به حضور ادواردو براگا، وزیر معادن و انرژی برزیل، در تهران می‌توان اینگونه تحلیل کرد که دولت برزیل چشم به معادن ایران دوخته و وی برای سنجیدن جوانب کار به ایران سفر کرده است.

نگاهی به وضعیت معدنی بزرگترین اقتصاد امریکای جنوبی

 
سال گذشته، سال خوشی برای معادن برزیل نبوده و به دنبال کاهش قیمت محصولات معدنی، بسیاری از درآمدهای معدنی این کشور کاهش یافته است. زمانی بخش معدن ۸۰میلیارد دلار، ۴درصد از تولید ناخالص داخلی برزیل، بزرگترین اقتصاد امریکای لاتین را تامین می‌کرد. اما امروز، به‌ دلیل کاهش مستمر قیمت سنگ‌آهن در چند سال اخیر، نه تنها درآمدهای بخش معدن کاهش یافته، بلکه کل اقتصاد این کشور هم شرایط دشواری را تجربه می‌کند؛ هر چند برزیل هنوز هم در بخش معدن، یکی از بزرگترین رقبای کشورهای معدنی جهان مانند استرالیا است.

بخش معدن برزیل درحال‌حاضر با ۲ چالش اساسی روبه‌رو است: نخستین مشکل شرایط نامساعد جهانی و قیمت‌های پایین محصولات معدنی است که مانند ترمزی در مقابل توسعه شتابان جهانی این صنعت عمل می‌کند و دومین آنها زوال محیط سرمایه‌گذاری داخلی است. کاهش شدید قیمت‌های سنگ‌آهن، ضربه‌های زیادی به برزیل زد؛ چرا که ماده اولیه تولید فولاد به‌ طور تقریبی ۹۰درصد از صادرات معدنی کشور پرتغالی‌زبان برزیل و ۲۱درصد از کل صادرات آن را تشکیل می‌داد. سهم سنگ‌آهن از صادرات مواد معدنی برزیل در حال کاهش بوده و به ۷۵درصد در سال ۲۰۱۴م رسیده است.

اوضاع معدنی برزیل به حدی خراب شده که بزرگترین شرکت تولیدکننده سنگ‌آهن جهان «واله» هم شروع به بستن معادن پرهزینه خود کرده است. این شرکت که در ریودوژانیرو قرار دارد، از یک‌سال گذشته اعلام کرد که وضعیت بسیاری از معادن این شرکت در حال وخیم‌تر شدن است و برای اجتناب از زیان‌های مالی مجبور است تعدادی از آنها را تعطیل کند.

بحران فراگیر در بازار مواد معدنی

 
شرایط نامساعد کسب‌وکار، به بازار سنگ‌آهن محدود نمی‌شود. کاهش قیمت‌ها برای طلا و دیگر مواد معدنی هم وضعیت دشواری را رقم زده و شرکت‌ها را مجبور کرده بسیاری از فعالیت‌های خود را متوقف کنند، برنامه‌های سرمایه‌ گذاری خود را لغو کرده و دارایی‌های خود را کاهش دهند. در این میان، آشفتگی سیاسی و اقتصادی هم موجب بی‌اعتمادی و فقدان اطمینان نسبت به آینده شده است.

برای بخش معدن، برای این مسئله دوجنبه وجود دارد: یکی از آنها فرآیندهای بسیار طولانی و طاقت‌ فرسای اصلاح قوانین معدنی و نهادهای این بخش است؛ ضمن آنکه در بعد وسیع‌تر و در کل اقتصاد برزیل هم مشکلات بسیاری از انقباض اقتصادی، تورم، تنزل ارزش و کاهش فعالیت‌های اقتصادی، فساد و خرابکاری‌های مختلف وجود دارد.

با وجود تمام این شرایط، برخی از پروژه‌های معدنی بزرگ برزیل در حال پیشرفت هستند که از بین آنها می‌توان به گل سرسبد شرکت واله، پروژه «اس ۱۱دی» اشاره کرد؛ پروژه‌ای با سرمایه‌گذاری ۴/۱۹میلیارد دلاری که به دنبال توسعه یک معدن روباز سنگ‌آهن بوده و پیش‌بینی می‌شود هزینه‌های استخراج آن کم و کیفیت سنگ‌ آهن‌های تولیدی آن بسیار بالا باشد.

با این حال، حتی این پروژه‌ها هم نتوانسته‌اند آبی بر آتش آشفتگی بازار باشند. سبد کل سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در بخش معدن برزیل در حال کوچک شدن است و ارزش تولید معدنی ملی این کشور هم با وجود افزایش حجم صادرات، روند نزولی را طی می‌کند. این رقم در سال ۲۰۱۴م برابر با ۳۴میلیارد دلار بود که ۱۷درصد افت را نسبت به سال پیش از آن نشان می‌دهد.

روزهای خوش در راه است

 
معادن برزیل با شرایط دشواری مواجه است، اما این احتمال وجود دارد که هنوز هم نیمی از لیوان، پر باشد. براساس داده‌های مرکز زمین‌ شناسی امریکا، برزیل ۱۴درصد از هر کدام از ذخایر سنگ‌آهن و نیکل را در اختیار دارد و ۹۸درصد از نیوبیوم جهان در خاک آن جای گرفته است. علاوه بر این ۳ ماده معدنی، بهره‌مند بودن از ۹درصد منگنز جهان، ۱۰درصد قلع، ۴درصد طلا و طیف گسترده‌ای از دیگر مواد معدنی، حاکی از ظرفیت قابل توجه برزیل برای اکتشاف و توسعه بخش معدن خود است.

 
شرکت «واله» هم برنامه دارد در امسال میلادی، ۶۹/۳میلیارد دلار در سنگ‌آهن برزیل سرمایه‌گذاری کند و با وجود آنکه حجم کل سرمایه‌ گذاری‌های بخش معدن این کشور در حال کاهش است، هنوز هم معدنکاران برزیل انتظار دارند که در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸م میزان سرمایه‌ گذاری‌های این بخش به ۵۰میلیارد دلار برسد. این رقم را گزارش موسسه معدنی «ایبرا» اعلام می‌کند و نشان می‌دهد که میزان سرمایه‌ گذاری برزیل بیشتر از سرمایه‌گذاری‌های شیلی یا پرو خواهد بود.

 
از طرفی با توجه به گزارش هفته جاری بانک جهانی که در آن رشد قیمت سنگ‌آهن و فولاد را پیش‌ بینی کرده، می‌توان انتظار داشت که به زودی برزیل از بحران معدنی رها شده و آماده همکاری‌های بیشتر با کشورهای دیگر جهان شود. کاهش تولید فولاد چین در چند سال اخیر باعث شده قیمت سنگ‌آهن از اوج ۱۶۴ دلاری خود در سال ۲۰۱۱م به ۶۳ دلار کنونی برسد. قیمت فولاد هم با وجود کاهش تولید چین و توازن بیشتر عرضه و تقاضا در بازار، به دلیل کاهش ارزش یوآن و دامپینگ این کشور از سطوح بالای ۷۵۰ دلاری به ۴۷۲ دلار در هر تن سقوط کرده است.

 
با این حال، قیمت این ۲ محصول در آینده احیا خواهد شد؛ هر چند به سطح خود در سال ۲۰۱۱م نخواهد رسید. انتظار می‌رود که میانگین قیمت سنگ‌آهن در سال ۲۰۱۶م به ۶۸ دلار در هر تن برسد و پس از آن هم با ادامه رشد خود به ۸۴ دلار در سال ۲۰۱۹م برسد. درباره قیمت فولاد هم پیش‌ بینی می‌شود که به دلیل افزایش تقاضای جهانی، رشد ۳۰درصدی را در ۲ سال آینده تجربه کند. با این برآورد، قیمت فولاد از ۴۷۲ به ۶۱۰ دلار در هر تن در سال ۲۰۱۷م خواهد رسید. پس از سال ۲۰۱۷م، از رشد سرعت آن کاسته می‌شود و در عرض ۲ سال، تنها ۳۰ دلار در هر تن به قیمت آن افزوده می‌شود.

اوضاع برزیل بهبود می‌یابد

 
با افزایش قیمت سنگ‌آهن و فولاد در سال‌های آینده، درآمدهای برزیل بار دیگر افزایش می‌یابند و حتی می‌توان انتظار داشت که معادن تعطیل شده شرکت واله، فعالیت خود را از سر بگیرند. برزیل درآمدها و سرمایه‌های بیشتری برای همکاری معدنی با کشورهایی مانند ایران هم خواهد داشت. از طرفی یکی از بهترین فرصت‌های آنها، بهره‌گیری از ظرفیت‌های معدنی سنگ‌آهن ایران برای رقابت با استرالیا است. برزیل در چند سال گذشته برای صادرات سنگ‌آهن خود به چین با رقیب بزرگی به نام استرالیا مواجه شده که به دلیل فاصله نزدیک‌تر ایران به چین، می‌تواند به سرمایه‌گذاری مشترک در ایران اقدام کرده و از طریق بندر چابهار یا خط آهنی که در آینده از طریق افغانستان، ایران را به چین مرتبط خواهد کرد، محصولات معدنی خود را به چین ارسال کند.

 
اما در هر صورت، نخستین قدم برای افزایش همکاری‌های معدنی، به گفته نعمت‌زاده، برقراری پرواز مستقیم میان ایران و برزیل است. پروازی که بنابر گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت، به‌ دلیل آنکه تهران به اندازه کافی هواپیمای دور پرواز ندارد، تاکنون میسر نبوده است.

 
انتظار می‌رود، هواپیماهای دور پرواز ایرباس و بوئینگ با لغو تحریم‌ها وارد خطوط هوایی ایران شوند. ضمن آنکه دولت برزیل هم می‌تواند ایران را در تامین هواپیماهای دور پرواز و قطعات یدکی آنها یاری کند. تقویت ناوگان دریایی و حمل‌ونقل آبی هم به ۲ کشور برای همکاری‌های بیشتر کمک خواهد کرد.

- مهدی نیکوئی-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان