باید پیش از شروع به سخن گفتن، دو مطلب را در ذهن داشت: نخست اینکه کاهش تولید در سطح جهان برای احیای قیمت‌ها کافی نبوده و هنوز هم باید از میزان عرضه جهانی کاسته شود. دومین مطلب اینکه با توجه به قیمت‌های کنونی محصولات معدنی و زیان‌های معدنکاران، روزبه‌روز احتمال ورشکستگی شرکت‌ها بیشتر می‌شود.

به گزارش استیل تریدر، کسانی که امیدوار هستند، بالاخره بازارهای معدنی جهان از قهقرا نجات پیدا کرده و مسیر رونق در پیش می‌گیرد، باید بدانند که هنوز شرایط آماده نیست. هنوز هم باید از میزان تولید جهانی محصولات معدنی کاسته شود تا بتوان قیمت‌ها را افزایش داد. شرکت‌های معدنی جهان (چه آنها که طلا تولید می‌کنند و چه آنها که به استخراج مس مشغول هستند یا هر محصول معدنی دیگری)، نتوانسته‌اند مانع از سقوط قیمت‌های بازار شوند.

دلیل آن هم مشخص است؛ هنوز معادن کافی برای حفظ قیمت‌ها بسته نشده‌اند و معادن در حال بسته شدن هم کافی نیستند. سال‌ها افزایش تولید محصولات معدنی باعث شده که مازاد عرضه کنونی در بازارهای جهانی مشاهده شود؛ در کنار مسئله فقدان تناسب در بازار، مشکل بزرگی به نام کاهش رشد اقتصادی جهان هم مشاهده می‌شود.

 
این مسائل باعث می‌شود که فعالیت‌های معدنی، توجیه اقتصادی خود را از دست بدهند. البته هنوز هم بسیاری از معادن توانسته‌اند با روش‌های مختلف به بقای خود ادامه دهند؛ روش‌هایی مانند کاهش هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های پایین‌تر سوخت، وجود دلار قدرتمندتر در بازار و انتظار مدیران این معادن و شرکت‌ها برای بهبود اوضاع بازارهای معدنی در آینده.

 
«اوی همبرو» که یک صندوق معدنی جهانی ۳/۵ میلیارد دلاری جهانی را مدیریت می‌کند، از مدنظر قراردادن احتمال ورشکستگی سخن می‌گوید. او در کنفرانسی که به تازگی در شهر لندن برگزار شد، اظهار کرد: برخی از شرکت‌های معدنی هنوز هم امیدوارند که قیمت‌ها بهبود یافته و بتوانند راه فراری برای مشکلات اقتصادی خود پیدا کنند. با این حال، شرایط برخلاف انتظار آنها پیش می‌رود.

 
حقیقت آن است که هیچ‌ کس توقع ندارد که غول‌های معدنی جهان مانند ریوتینتو یا بی‌اچ‌پی بیلیتون ورشکست شوند. با این حال، هزینه‌های بالاتر تولیدکنندگان به همراه ناتوانی آنها در کسب درآمد و کاهش مستمر قیمت محصولات معدنی برای سومین سال پیاپی منجر شده که شرایط آنها هم چندان مساعد نباشد. این وضعیت سبب شده که روز به روز از ارزش شرکت‌های مالی کاسته شود. گروه «خدمات سرمایه‌گذاری مودی» در گزارشی این کاهش ارزش را نشانه‌ای بر نزدیک شدن شرکت‌های معدنی به لبه پرتگاه دانست.

افزایش آشفتگی‌ها

 
در یک سال گذشته، تعدادی از شرکت‌های بزرگ معدنی جهان اقدام به کاهش تولید خود کرده‌اند اما هنوز هم بر وخامت اوضاع افزوده می‌شود. دلیل این موضوع روشن است؛ هنوز هم شرکت‌ها بیش از تقاضا و نیاز جهانی اقدام به تولید فلزات و محصولات معدنی می‌کنند. بیشتر مدیران شرکت‌های معدنی تمایلی به پایان دادن به فعالیت‌های خود ندارند؛ حتی اگر فعالیت آنها در محیط غیرسودآور کنونی باشد، آنها اینگونه استدلال می‌کنند که کاهش تولید منجر به کاهش عرضه و افزایش قیمت محصولات معدنی شده و منافع آن نصیب رقبای‌شان می‌شود.

 
چین، بزرگترین مصرف‌ کننده محصولات معدنی و به ویژه فلزات، به طور معمول به عنوان دلیل اصلی رکود کنونی در بازار محصولات معدنی جهان شناخته می‌شود. در حال حاضر، رشد اقتصادی چین با سرعت کمتری ادامه می‌یابد که می‌توان یکی از دلایل آن را نزدیک به صفر بودن نرخ رشد جمعیت دانست. از طرفی بسیاری از معادن این کشور، پس از نزدیک به یک دهه سرمایه‌ گذاری و فعالیت‌های توسعه‌ای به بهره‌ برداری می‌رسند. این موضوع سبب شده تقاضای چین به وسیله تولیدات داخلی این کشور تامین شده و واردات محصولات معدنی به پرجمعیت‌ترین کشور جهان، روز به روز کاسته شود.

کولین همیلتون، رییس موسسه تحقیقاتی محصولات معدنی گروه مک‌ کوارین لندن می‌گوید:ما نیاز داریم که برای بازگرداندن دوباره تعادل به بازارهای معدنی، میزان تولید آنها را کاهش دهیم. این تصمیم یا به وسیله خود شرکت‌ها گرفته می‌شود یا مجبور می‌شوند که با مرگ تدریجی کنار بیایند. میزان مبادلات انجام شده سال جاری در بورس فلزات لندن ۲۶ درصد کاهش یافته است؛ رقمی که بیشترین کاهش را از سال ۲۰۰۸م تاکنون نشان می‌دهد. دلیل این موضوع سودآور نبودن تولید فلزات مختلف است. براین اساس، حدود ۱۵ درصد از حجم تولیدی مس جهان و یک‌چهارم از تولید روی، غیرسودآور هستند.

این وضعیت برای تولیدکنندگان آلومینیوم و نیکل بسیار وخیم‌تر است و به ترتیب ۶۰ و ۷۰ درصد از میزان تولید این فلزات در جهان با زیان تولید می‌شوند. این آمار را گروه بانکداری و خدمات مالی بین‌المللی استاندارد چارترد واقع در لندن ارائه کرده است. بنابر تحلیل صمت، آمارهای ارائه شده از تولید غیرسودآور فلزات نشان‌دهنده وضعیت نامساعد شرکت‌های معدنی جهان است. شاید تصور شود که تولیدکنندگان نیکل و آلومینیوم با بیشترین مشکلات مواجه هستند. این سخن هرچند صحیح است، باید به روی دیگر سکه هم توجه کرد.

این فلزات که میزان تولید غیراقتصادی آنها در جهان به بیشترین حد ممکن رسیده، در آستانه دگردیسی هستند. در سال‌های آینده و با خارج شدن بسیاری از تولیدکنندگان آلومینیوم و نیکل از چرخه تولیدی فلزات، قیمت این محصولات هم بهبود می‌یابند تا بتوان به وضعیت نامساعد کنونی غلبه کرد. با این شرایط، آلومینیوم و نیکل، نخستین فلزات و محصولات معدنی هستند که از رکود کنونی خارج می‌شوند.

در مقابل، محصولات معدنی و فلزات دیگر مانند سنگ‌آهن یا روی (به‌ ویژه محصولاتی که عمده تولید آنها در دست چند تولیدکننده است) همچنان دوران سیاه خود را طی می‌کنند. فعالیت در این دسته از محصولات تنها برای تولیدکنندگان کوچک آن دشوار خواهد بود و غول‌های معدنی به‌تدریج آنها را به حاشیه می‌رانند تا مجبور به ترک بازار شوند. البته محصولاتی مانند مس و طلا در هیچکدام از این گروه‌ها قرار نمی‌گیرند.

 
هر ۲ محصول، در حال استفاده از آخرین ذخایر معدنی خود در زمین هستند و به ناچار میزان تولید آنها در سال‌های آینده کاهش می‌یابد؛ شرایطی که باعث افزایش قیمت آنها خواهد شد. این اتفاق برای مس با سرعت بیشتری اتفاق خواهد افتاد و بنابر گزارش گروه بین‌المللی مطالعات مس (واقع در شهر لیسبون) میزان تولید مس جهان در سال آینده به یکباره، ۱۷ درصد کاهش را تجربه خواهد کرد. دلیل اصلی این اتفاق روی دادن پدیده ال‌نینو در سال جاری و سال بعد میلادی و آثار مخرب گسترده آن روی شیلی و پرو است.

حیات ظاهری شرکت‌های معدنی

 
ورشکستگی شرکت‌های معدنی جهان و خروج آنها از دور تولید، یک انتخاب نیست و آنها به‌ تدریج مجبور به انجام این کار خواهند شد. با این حال، دلایلی باعث شده که هنوز هم به تولید غیرسودآور محصولات خود ادامه دهند؛ دلایلی که البته موقتی هستند و نمی‌توانند شرکت‌ها را از ورشکستگی نهایی نجات دهند: امیدواری به آینده. مدیران ارشد شرکت‌های معدنی جهان هنوز هم عمق رکود معدنی کنونی جهان را درک نکرده و امیدوارند که در آینده کوتاه‌مدت این شرایط جبران شوند. به دلیل این خوشبینی است که آنها از هر راه ممکنی، منابع مالی مورد نیاز برای ادامه فعالیت خود فراهم می‌کنند؛ هر چند به طور مستمر از ارزش سهام شرکت‌های‌شان کاسته می‌شود.

با این حال، به جز چند محصول خاص مانند مس و طلا این اتفاق نخواهدافتاد؛ حتی شروع احیای قیمت طلا هم به ۲ سال دیگر موکول می‌شود. ارزهای ضعیف و افزایش قدرت دلار در ۲ سال گذشته یکی از مهم‌ترین عوامل بقای معدنی کشورهایی مانند افریقای جنوبی، شیلی و استرالیا بوده است. این کشورها از کاهش ارزش واحد پولی خود در مقابل دلار، نفع برده‌اند. فروش محصولات معدنی آنها به دلار انجام می‌شود و این موضوع باعث شده که بتوانند به بقای خود ادامه دهند. با این حال، این شرایط موقتی است و نمی‌توانند تنها با تکیه بر این مزیت، تا ابد به تولید معدنی خود ادامه دهند.

در مجموع باید گفت که حرکت به سمت تعادل در بازارهای جهانی محصولات معدنی یک اجبار است و این عوامل بقای کوتاه‌ مدت، نمی‌تواند احیای بازار را تضمین کند. شرکت‌های معدنی بسیاری هم‌اکنون هم مرده‌اند و باید از تزریق بیشتر منابع مالی به آنها خودداری کرد تا حیات به کل صنعت معدن جهان بازگردد.

- مهدی نیکوئی-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان