مزیت‌های بالقوه ایران برای تولید لوله‌های فولادی
نقش اساسی آب درتکوین تمدن بشری و تداوم زندگی ازطرفی و کمبود منابع آب سالم و محدودیت‌های دسترسی به منابع آب سالم از سوی دیگر باعث شده از دیرباز مسئله انتقال آب به یکی از دغدغه‌های اساسی بشر تبدیل شود.
به گزارش استیل تریدر، بنابراین تولید و استفاده از لوله برای انتقال آب پیشینه طولانی دارد. احتمال می‌رود چینی‌ها نخستین ملتی بوده‌اند که در حدود ۷هزار سال پیش از لوله کشی برای انتقال آب استفاده می‌کردند. از قرن ۱۸میلادی به بعد ساخت و استفاده از لوله‌های چدنی و فولادی متداول شده است.آنها برای لوله کشی آب نی خیزران به کار می‌بردند. به این ترتیب که تعدادی نی خیزران را به یکدیگر متصل می‌کردند، تا آب را به مقصدهای مورد نظر برسانند. مصریان باستان در ۳ هزار سال قبل از میلاد برای انتقال آب از لوله‌های مسی استفاده می‌کردند. در برخی از شهرهای دنیا نیز به مدت محدودی از لوله‌های چوبی برای انتقال آب استفاده شده است.
تکمیل فرآیند تولید انواع لوله‌ها به وضعیت فعلی و استفاده از آنها قرن‌ها به تعویق افتاد.به طور تقریبی از قرن ۱۸میلادی به بعد ساخت و استفاده از لوله‌های چدنی (هم‌اکنون نیز در برخی از شهرهای بزرگ اروپا و امریکا از لوله‌های چدنی برای انتقال آب استفاده می‌شود) و فولادی متداول شده است.درباره مزیت‌های بالقوه ایران برای تولید لوله‌های فولادی به منظور خطوط انتقال نفت و گاز، سیدتقی نعیمی عضو هیات علمی دانشگاه و کارشناس رسمی صنایع فلزی و علی ابراهیمیان از دانشگاه صنعتی شریف مقاله‌ای ارسال کرده‌اند که در پی می‌آید.
تاریخچه ساخت لوله در جهان
لوله‌های چدنی برای انتقال آب را به طور عمده به روش گریز از مرکز تولید می‌کنند و پس از انجام عملیات حرارتی و عایق کاری مورد استفاده قرار می‌دهند. ساخت نخستین لوله‌های درزجوش فولادی نیز به اوایل قرن ۱۹ میلادی برمی‌گردد.به دنبال کشف گاز طبیعی در سال ۱۸۱۵م و استفاده از آن برای گرمایش، نیاز به لوله‌های فولادی در دنیا افزایش یافت. نخستین‌بار لوله درزجوش با تکامل تولید ورق‌های فولادی و شکل‌دهی آنها به لوله و جوش دادن لبه‌های ورق‌های مدور شده تولید شد. کشف منابع نفت، گاز و توسعه میادین نفت و گاز در ۳ قرن اخیر موجب شد که گسترش صنعت تولید لوله در دنیا برای انتقال نفت، فرآورده‌های نفتی و گاز مورد توجه قرار گیرد.
هم اکنون بخش زیادی از تولید سالانه لوله‌های فولادی در دنیا برای انتقال گاز، نفت و فرآورده‌های نفتی به‌کار گرفته می‌شود.امروزه از ۲ نوع لوله فولادی بدون درز و جوشکاری شده در صنایع نفت و گاز استفاده می‌شود. لوله‌های بدون درز از یک قطعه مدور فولادی گداخته شده به صورت یک تکه ساخته می‌شوند که سمبه تیزی را با فشار به داخل قطعه مدور فولادی وارد کرده و در اثر دوران بدون براده‌برداری لوله بدون درز فولادی به وجود می‌آید.این نوع لوله‌ها به‌دلیل نداشتن درزجوش استحکام بالاتری دارند و در قطرهای پایین بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، ساخت لوله‌هایی با قطر بزرگتر به صورت بی‌درز بسیار مشکل است و هزینه بالایی دارد. لوله‌های بی‌درز با قطر داخلی تا حداکثر ۲۰ سانتی‌متر برای استفاده در تجهیزات هیدرولیکی با هزینه زیاد به صورت انبوه در دنیا قابل تولید هستند.
تولید لوله فولادی برای انتقال نفت و گاز
با گسترش جهانی مصرف نفت و گاز برای انتقال آنها به مرور از خطوط لوله‌های فولادی بیشتری در دنیا استفاده شده است. معمولا ورق‌های فولادی که به لوله تبدیل می‌شوند باید خواص ویژه‌ای داشته باشند. در ۲دهه اخیر با توجه به گسترش خطوط لوله سراسری و انشعابات آن در مناطق مختلف جهان، فرآیند تولید ورق‌هایی با ترکیب شیمیایی خاص و ممتاز کاربردی برای تبدیل به لوله برای انتقال نفت و گاز رشد چشمگیری یافته است.برای تولید لوله فولادی به منظور انتقال نفت، گاز و فرآورده‌های پتروشیمی از جوشکاری ورق‌های فولادی استفاده می‌شود.
بسته به روش شکل دهی ورق، روش تولید لوله‌های قطور به صورت درز مستقیم و حلزونی امکانپذیر است.در روش درز مستقیم لوله، ابتدا ورق‌های فولادی با استفاده از قالب‌هایی به شکل « O» یا « U» درمی‌آیند. سپس لبه‌های ورق با استفاده از غلتک‌هایی به یکدیگر فشار داده شده و جوشکاری به روش مقاومتی جوشکاری زیرپودری، یا با روش جوشکاری با الکترود مصرفی و گاز محافظ، زیر پودری انجام می‌شود.در تولید لوله درزدار حلزونی ورق با عبور از یک سری غلتک‌های حلزونی به شکل لوله در می‌آید. در این روش با تغییر زاویه تغذیه ورق می‌توان قطر لوله تولیدی را تغییر داد.
این در حالی است که در روش درز مستقیم برای تغییر قطر لوله باید تمامی قالب‌ها را عوض کرد. قبل از انقلاب در ایران لوله به روش جوشکاری تولید می‌شد و ساخت لوله بدون درز فولادی درصد بسیار ناچیزی از تولید سالانه لوله فولادی کشور را به خود اختصاص می‌داد. در ایران به منظور جوشکاری در هر ۲روش شکل دهی به طور عمده از جوشکاری زیرپودری یا جوشکاری با گاز محافظ و الکترود مصرفی برای پاس ریشه و جوشکاری زیرپودری استفاده می‌شود.در سال ۲۰۱۳م حدود ۱۵۶۸میلیون تن محصولات نورد شده فولادی در دنیا تولید شده و در همین سال حدود ۱۲۲میلیون تن انواع لوله فولادی در دنیا تولید شده است و به طور میانگین می‌توان گفت سالانه حدود ۸درصد محصولات فولادی دنیا را ورق‌های فولادی برای تولید انواع لوله‌های فولادی به خود اختصاص می‌دهند.
واردات لوله از خارج
متاسفانه در سال ۲۰۱۳م، در ایران ۱۰ برابر تولید داخلی لوله‌های فولادی برای استفاده در خطوط انتقال نفت، گاز و... لوله از خارج وارد کرده است (واردات انواع لوله‌های فولادی ایران در سال ۲۰۱۳م به طور تقریبی یک سوم میانگین سالانه واردات ۱۰ سال اخیر بوده است.) ذخایر طبیعی مولیبدن، کروم و سایر عناصر فلزی که در آلیاژ ورق‌های فولادی برای تولید لوله به کار می‌روند، به میزان کافی در کشور وجود دارد و همچنین حدود ۶۰درصد سرمایه گذاری لازم برای تولید مذاب فولادهای مناسب به منظور تبدیل به ورق‌های فولادی برای ساخت لوله در مجتمع فولاد مبارکه و مجتمع تولید فولاد اهواز موجود است.
اگر مسئولان برای افزایش کیفیت تولید فولاد ایران و تنوع بخشیدن به محصولات تولیدی با توجه به مزیت‌های بالقوه خدادادی موجود در ایران از هم اکنون اقدام نکنند تا چند سال آینده وضعیت صنایع فولاد کشور بحرانی خواهد شد. شایسته نیست که تولید لوله‌های فولادی در کشور پهناور ایران کمتر از امارات باشد زیرا امارات فاقد ذخایر کروم، مولیبدن و سایر عناصر فلزی لازم برای تولید ورق‌های فولادی مناسب برای تولید لوله‌های شبکه انتقال نفت و گاز است. علاوه بر این مصرف لوله در ایران به علت وسعت کشور و فراهم کردن شرایط زیربنایی برای صادرات گاز سالانه بیشتر از امارات و... به لوله‌های فولادی مناسب نیاز دارد.
بهناز صفری-
استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان