خاصیت عبور نور یکی از ویژگی‌های اصلی سنگ «آلاباستر» است. این سنگ که یکی از انواع سنگ‌های گچی است در نقاط مختلفی از ایران یافت می‌شود، اما به دلیل نبود فناوری و دانش‌فنی تاکنون از این ذخیره با ارزش در کشور بهره مناسبی نبرده‌ایم.

این درحالی است که قیمت هر مترمربع آلاباستر به ۸هزار دلار نیز می‌رسد. کشورهایی همچون اسپانیا، ایتالیا و امریکا که جزو تولید کنندگان این محصول به شمار می‌آیند از صادرات این محصول سود قابل‌ توجهی به‌ دست می‌آورند اما در ایران به دلیل ناشناخته ماندن این سنگ و همچنین نبود فناوری خاص برای این سنگ شاهد تعطیلی معادن آلاباستر هستیم و از ارزش‌ افزوده بالای آن محروم شده‌ایم.

مهرداد موحدی، کارشناس اکتشاف و فعال معدنی درباره سنگ آلاباستر به گفت: آلاباستر یکی از انواع بلورهای گچی است. این سنگ یکی از ساختارهای ژیپس است و خاصیت عبور نور دارد. حال اگر ذخیره‌ای از این سنگ در اختیار داشته باشیم و شرایط برای استخراج و فرآوری آن یعنی تبدیل به اسلب فراهم شود به طور قطع با سود و صرفه اقتصادی بالایی همراه خواهد بود.

او ادامه داد: در ایران سنگ آلاباستر آنچنان که باید شناخته نشده و بیشتر برای ساخت لوستر و مجسمه از آن استفاده می‌کنند در حالی که کشورهای پیشرفته و صنعتی همچون ایتالیا آلاباستر را برای ساخت وسایل منزل و تزئین فضای داخلی ساختمان به کار می‌گیرند. موحدی معتقد است یکی از دلایل اصلی استفاده نکردن از سنگ آلاباستر در صنایع مختلف در ایران، نبود فناوری و تجهیزات مورد نیاز برای فرآوری و تولید محصول با کیفیت بر اساس استانداردهای تعریف شده است.

سنگ‌ گچی ارزشمند

 
موحدی درباره معادن سنگ آلاباستر ایران نیز گفت: در بیشتر نقاط دارای معادن سنگ گچ امکان تشکیل این سنگ به شکل کوپه‌ای وجود دارد. اما این موضوع را کمتر کسی می‌داند و معدنکارانی که روی معادن سنگ گچ کار می‌کنند در بسیاری از موارد این نوع از سنگ گچ را به عنوان گچ سوپر داخل کوره می‌ریزند و آن را به قیمت ۱۰هزار تومان برای هرتن به فروش می‌رسانند. این در حالی است که قیمت واقعی سنگ آلاباستر برای هر تن از ۵۰۰هزار تومان تا ۵میلیون تومان است.

این فعال معدنی افزود: معادن سنگ آلاباستر در مناطق مختلفی از کشور از جمله نوبران در شهرستان ساوه، عسلویه، لامرد استان فارس، بیجار در استان کردستان و کلات نادری در استان خراسان رضوی یافت می‌شود. رنگ سنگ‌ها در معادن متفاوت است. به عنوان مثال سنگ آلاباستر عسلویه سیاه رنگ است. سنگ کلات نادری در خراسان رضوی نیز صورتی رنگ است اما به دلیل نداشتن ثبات کافی بازار آنچنانی ندارد. نکته مهم درباره رنگ سنگ‌های آلاباستر این است که در همه جای جهان تمام سنگ‌ها از تراورتن گرفته تا مرمریت و آلاباستر در بازار، رنگ کرم و استخوانی و سفید در اولویت بوده و بعد از آن رنگ‌های دیگر قرار می‌گیرد.

او ادامه داد: دلیل تمایل بیشتر بازار به سنگ آلاباستر سفید این است که بازی با نور در آن آسان است و هر نوری که در آن تابیده شود همان رنگ را بازتاب خواهد داد.موحدی بر این باور است یکی از چالش‌ها و مشکلات اصلی در ایران این است که آلاباستر آنچنان که باید شناخته نشده و بازار فروش در داخل ندارد. همچنین به دلیل نبود بازاریابی مناسب و معرفی آن به دیگر کشورها، بازار صادراتی مناسبی برای محصولات ایرانی پیش روی تولید کنندگان آن وجود ندارد. در اختیار نداشتن تجهیزات و فناوری روز دنیا، امکان فرآوری و تولید محصولات با کیفیت و استانداردهای جهانی را از ایرانی‌ها سلب کرده و این موضوع نیز یکی از دلایل راه نیافتن سنگ آلاباستر به بازار جهانی است.

 
سنگ پاک آلاباستر

 
موحدی با بیان اینکه سنگ آلاباستر «پاک» به سنگی اطلاق می‌شود که هیچ‌ گونه رگه و خطی در آن دیده نمی‌شود و کاملا سفید است، گفت: این نوع از سنگ آلاباستر در برخی موارد برای هر متر مربع با ضخامت ۶ تا ۸ میلی‌متر، ۸هزار دلار ارزش گذاری می‌شود. درحال‌ حاضر سنگی که در ایران فرآوری می‌شود از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. زیرا سنگ‌هایی که در ایران وجود دارند از نوع سنگ نرم هستند که حتی با ناخن روی آنها خراش می‌افتد و مانند سنگ‌های تراورتن و مرمریت‌ها نیستند. بنابراین باید از تجهیزات و فناوری خاص برای فرآوری آنها استفاده شود.

او با بیان اینکه سود آوری و ارزش‌ افزوده حاصل از سنگ آلاباستر بسیار بالا و قابل توجه است، افزود: هزینه استخراج سنگ آلاباستر به دلیل اینکه نوعی سنگ گچی است بسیار پایین بوده و به راحتی برش می‌خورد. با این حال به دلیل نداشتن دانش فنی و فناوری‌های روز دنیا سبب شده تا نتوانیم از این سنگ با ارزش بهره لازم را ببریم. موحدی گفت: ذخیره معدن آلاباستر نوبران افزون‌بر ۵۰میلیون تن است که در نوع خود استثنایی است. اما دیگر معادن ایران به گونه‌ای است که تنها یک لایه داشته و با تمام شدن آن دیگر امکان برداشت سنگ نیست. اما در نوبران ساوه حالت توده‌ای است و هر ابعادی که نیاز باشد می‌توان سنگ کوپه از آن استخراج کرد.

او تصریح کرد: نکته اینجاست که بیشتر سنگ‌های موجود در ایران از نوع «پاک» نبوده و رگه دارند. درحال‌حاضر محصولاتی که از ایران به کشور چین صادر می‌شود برای ساخت لوستر استفاده می‌شود. این سنگ‌ها به ازای هر تن ۵۰۰هزار تومان به صادرکنندگان فروخته می‌شود و آنها تنها ۱۰درصد سنگ را صادر می‌کنند با این میزان صادرات باز هم سود قابل‌ توجهی می‌برند. موحدی اظهار کرد: ایران دومین ذخیره گچ دنیا را دارد اما استفاده درستی از این ذخیره نمی‌شود.

 
آلاباستر، اسپانیایی است

 
فرزاد طاهری، مدیرعامل شرکت «زرسا سنگ زاگرس» و بهره‌ بردار معدنی نیز درباره سنگ آلاباستر گفت: نام این سنگ برخلاف نظر عمومی مردم که معتقدند که از کشور امریکا است، برای نخستین بار در شهر آلاباستر اسپانیا یافت شده و به همین نام معروف شده است.او درباره معادن سنگ آلاباستر موجود در ایران نیز اظهار کرد: در کشور معادن آلاباستر با ضخامت‌های مختلف یافت می‌شود اما مشکلات موجود در بخش فرآوری و استخراج این سنگ در کشور، باعث شده تا پیشرفتی در بخش فرآوری آن نداشته باشیم.

طاهری با اشاره به اینکه سنگ آلاباستر در کشور ناشناخته مانده و شاید همین موضوع یکی از دلایل کم بودن میزان مصرف آن باشد در ادامه گفت: به دلیل نبود دانش فنی و تجهیزات به روز، علاوه بر اینکه در داخل بازاری برای آلاباستر وجود ندارد، باعث شده تا عملکرد صحیحی در حوزه صادرات آلاباستر نداشته باشیم. او درباره روند بهره‌برداری معادن آلاباستر ایران بیان کرد: معدنکاران برای افزایش بهره‌ وری از معادن باید از روش‌های صحیح استفاده کنند. روش‌های صحیح برای سینه‌کاری یکی از مهم‌ ترین بخش‌هاست. نکته مهم در استخراج از معادن این است که بیل مکانیکی و هیدرولیک نیز در این معادن کاربرد ندارد و باید از سیم برش استفاده شود.

به این ترتیب که در آغاز کار اطراف سنگ را از باطله تخلیه کرده و سپس سنگ را با سیم برش یا «هاواژ »برش می‌دهند و در انتها سنگ‌های مناسب و با کیفیت را صادر می‌کنند. طاهری افزود: استفاده از ماشین‌آلات معدنی همچون لودر سنگین و البته بیل‌مکانیکی نیز برای بهره‌برداری از معادن لازم است اما باید براساس نوع کاربردشان از آنها استفاده کرد. به عنوان مثال اگر قرار است از بیل مکانیکی برای برداشت باطله‌ها و انداختن بلوک‌ها استفاده شود باید براساس اصول و تحت نظر متخصصان این کار انجام شود.

همکاری مشترک با کشورهای پیشرو در صنعت سنگ

 
مدیرعامل شرکت «زرسا سنگ زاگرس» بر این باور است که ایران می‌تواند با کشورهای پیشرو و صنعتی وارد همکاری‌های مشترک شود. درحال‌حاضر اسپانیا جزو کشورهای نامدار در تولید سنگ‌های آلاباستر است. چین نیز به دلیل نداشتن معدن آلاباستر می‌تواند بازار مناسبی برای صادرات سنگ‌های ایرانی باشد. اما کشور امریکا علاوه براینکه معدن آلاباستر داشته و در تولید و فرآوری سنگ فعال بوده و از بازار فروش نیز برخوردار است می‌تواند گزینه مناسبی برای همکاری مشترک با ایران باشد.

طاهری افزود: برای تجارت این نوع از سنگ‌ها علاوه براینکه سرمایه نیاز است باید در کنارش تخصص لازم را داشت. زیرا برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و همکاری مشترک با ایرانی‌ها باید بازاریابی و همچنین معرفی محصولات ایرانی به درستی انجام شود. در واقع افرادی که در ایران تخصص و دانش کافی درباره ذخیره سنگ‌های «آلاباسترم» را دارند و به بازار فروش آشنایی کامل دارند می‌توانند شرکت‌های سرمایه‌ گذار خارجی را توجیه کرده تا زمینه فعالیت مشترک فراهم شود.

- نرگس قیصری-