چشم رسانه‌های جهان به معادن ایران
یک فرصت ناب برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی
رسانه‌های خارجی از کوچکترین تحولات بخش معدن ایران غافل نمی‌شوند. توجه آنها با دستیابی کشور به توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها بیشتر هم شده است.
به این بهانه، به بررسی گزارش‌های بین‌المللی رسانه‌های خارجی مختلف در هفته گذشته می‌پردازد:
رونق معادن ایران پس از چند دهه
به گزارش استیل تریدر، هفته نامه «ماینینگ ویکلی» در شماره اخیر خود به پیش بینی آینده بخش معدن ایران پس از رفع تحریم‌ها پرداخته است. براساس گزارش این نشریه که در افریقای جنوبی منتشر می‌شود، با دستیابی ایران و قدرت‌های جهان به یک توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای در وین اتریش که تیر امسال اتفاق افتاد، بخش معدن کشور رونق خواهد یافت. «ایلان سولومانز» که این مقاله تحلیلی را نگاشته است، تقویت بخش معدنی ایران را ناشی از گشایش دوباره بازارهای جهانی به روی ایران و شروع سرمایه‌گذاری‌هایی می‌داند که در ۱۰ سال گذشته، به دلیل تحریم‌ها به شدت کاهش یافته بودند.
شورای روابط خارجی امریکا سال شروع تحریم‌های چند گانه ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل علیه ایران را سال ۲۰۰۵م می‌داند؛ سالی که سازمان‌های بین‌المللی درباره فعالیت هسته‌ای ایران دچار تردید شدند و راه‌حل خود را در تحریم‌های اقتصادی دیدند. در هر صورت، اکنون توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران انجام شده و طرف‌های مذاکره درک خوبی از یکدیگر و اهداف‌شان دارند.
با دستیابی به این توافق و رفع تحریم‌های اقتصادی، بسیاری از موانع توسعه بخش معدنی کشور برداشته خواهد شد. مدیر ارشد بازاریابی و فروش شرکت صنعتی و بازرگانی ایران-اروپا، در گفت‌وگو با ماینینگ ویکلی از سفر مدیران اجرایی بسیاری از شرکت‌های معدنی بین‌المللی به ایران در ماه‌های اخیر خبر داده است. این فعالان معدنی به دنبال آن هستند که فرصت‌های تجاری و اقتصادی موجود در معادن کشور را دریابند.
هومان خواجه نصیری: پیش بینی می‌کند که تعداد پروژه‌های معدنی شرکت‌های اروپایی و امریکای شمالی در ماه‌های آینده در ایران افزایش زیادی پیدا کند. چنین ادعایی به ویژه به این دلیل مطرح می‌شود که شرکت‌های معدنی این مناطق از جهان توانایی سرمایه گذاری‌های سنگین روی بخش معدنی و پروژه‌های مربوط به آن را دارند.
وی در ادامه تصریح می‌کند که رفع تحریم‌ها منجر به افزایش توانایی شرکت‌های داخلی برای واردات فناوری‌های معدنی و فرآوری معدنی و همچنین تجهیزات عمومی می‌شود و در این راه چالش‌های مدیریتی و قانونی کمتری باقی خواهد ماند. این تغییرات سبب می‌شود که شرکت‌های فعال کنونی در بخش معدنی کشور بتوانند عملیات معدنکاری خود را با بهره‌وری بیشتری به پیش ببرند.
با این حال، برخی از کارشناسان معتقدند که پدیدار شدن نتایج همکاری‌های معدنی ایران و غرب نیاز به زمان دارد. «میچل هاگرز»، تحلیلگر و محقق بورس کالا در شرکت تحقیقاتی «بی ام آی» معتقد است که برای آنکه شاهد اثر مثبت رفع تحریم‌ها بر رشد بخش معدن ایران باشیم، باید دست‌کم ۳ تا ۵ سال صبر کرد.
او معتقد است: «اثر بی‌درنگ رفع تحریم‌ها، افزایش واردات فولاد ایران خواهد بود و دلیل آن هم ناتوانی صنایع فولادسازی داخلی در جوابگویی به نیازهای بازار است. » هاگرز در ادامه می‌گوید شرکت «بی ام ای» دید مثبتی نسبت به آینده بخش معدن ایران دارد و دلیل آن هم ذخایر غنی و متنوع کشور است. تنوع مواد معدنی ایران به بیش از ۶۸ ماده می‌رسد و ذخایر قابل توجهی هم در زغال‌سنگ، سنگ‌آهن، مس، سرب، روی، کروم، اورانیوم و طلا دارد. میزان ذخایر اثبات شده کشور به ۳۷ میلیارد تن می‌رسد که ظرفیت رسیدن به ۵۷ میلیارد تن را هم دارد.
براساس گزارش‌های مرکز زمین شناسی امریکا، ایران دارای بزرگترین ذخیره «روی» در جهان، نهمین ذخیره مس، دوازدهمین ذخیره سنگ‌آهن و دهمین ذخیره بزرگ اورانیوم در جهان است. مرکز زمین‌شناسی امریکا همچنین اشاره می‌کند که ۷ درصد از ذخایر معدنی دنیا در ایران قرار گرفته است.
خواجه نصیری نیز در ادامه سخنان قبلی‌اش تصریح می‌کند: «ثروت‌های معدنی کشور، آن را تبدیل به یک مقصد معدنی جذاب برای شرکت‌های بین‌المللی می‌کند. »
دفاع تمام قد دولت از معدن
رونق بخش معدن ایران، تنها به دلیل رفع تحریم‌های اقتصادی و ثروت‌های خدادادی نیست. در این بین، دولت هم نقش مهمی را ایفا می‌کند. هاگرز ضمن اشاره به این موضوع، می‌گوید: دولت ایران در حال اجرای برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله است و به موجب آن قصد دارد ۲ میلیارد دلار جذب بخش معدن کند تا به وسیله آن بتواند اهداف تولیدی کشور را محقق کند.
گروه تحقیقاتی و مشاوره «بی ام ای» پیش بینی کرده است که ارزش کل بخش معدن کشور از ۷۹/۴ میلیارد دلار کنونی در سال ۲۰۱۵م به ۹۵/۵ میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۹م خواهد رسید. با این وضعیت، رشد متوسط این بخش برابر ۰/۵ درصد خواهد بود.
چالش‌های پیش روی بخش معدن
هاگرز می‌گوید برای سرعت بخشیدن به رشد بخش معدن ایران، نیاز است که موانع این صنعت از سر راه برداشته شوند؛ موانعی مانند محدود ماندن جذابیت سرمایه‌گذاری به دلیل گستردگی فساد مالی و بوروکراسی ناکارآمد. از طرفی او معتقد است که تحریم‌های بین‌المللی محیط کسب‌وکار ایران را فلج کرده است و ورود آزادانه سرمایه‌های جدید را به کشور محدود می‌کند.
این کارشناس بورس، ضمن اشاره به عمر بالای بسیاری از معادن ایران و فرسودگی آنها می‌گوید: زیرساخت‌های بیشتر شرکت‌های معدنی کشور قدیمی هستند و از طرفی تنها می‌توانند بین ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت اسمی خود کار کنند. از طرفی، آثار و نتایج باقیمانده از دوران رکود و توسعه ناکافی معادن، آینده این صنعت را تهدید می‌کند.
وی برای رونق معدنی ایران، خصوصی سازی را پیشنهاد می‌کند و معتقد است برای آنکه این صنعت در کشور توسعه یابد، فعالان معدنی و معدنکاران خصوصی و جدید هم باید بتوانند به راحتی به بازار وارد شوند و محدودیتی برای حضور آنها وجود نداشته باشد. هاگرز به این نکته اشاره می‌کند که صنعت فولادسازی ایران در سیطره ۳ شرکت بزرگ است: شرکت فولاد مبارکه (با ۴۶ درصد سهم از بازار)، شرکت فولاد خوزستان (با ۲۳ درصد سهم از بازار) و شرکت ذوب‌آهن اصفهان که ۲۰ درصد از بازار را به خود اختصاص داده است.
خواجه نصیری هم تایید می‌کند که دولت ایران تا حد زیادی درگیر فعالیت‌های معدنی و صنایع معدنی کشور بوده و بسیاری از شرکت‌ها را در مالکیت خود دارد (بین ۷۰ تا ۱۰۰ درصد). با این حال، به این نکته هم اشاره می‌کند که در ۲ سال گذشته، دولت تلاش‌های زیادی را برای توسعه بخش معدن از طریق تقویت بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی انجام داده است. این اقدامات منجر به باز شدن چندین معدن جدید شده که یا در اختیار بخش خصوصی است یا به صورت سرمایه‌گذاری مشترک آغاز به کار کرده‌اند.
خواجه نصیری به ماینینگ ویکلی می‌گوید: در حال حاضر یکی از برنامه‌های اصلی دولت، افزایش تولید فولاد و گندله سازی است. تا چند سال گذشته، ایران واردکننده گندله بود و اکنون قصد دارد که خود را از واردات این محصول معدنی بی‌نیاز کند. علاوه بر آن هم اکنون چندین طرح فولادی در کشور در حال اجرایی شدن هستند که بین ۱/۲ تا ۵ میلیون تن ظرفیت تولید سالانه دارند.
او ادامه می‌دهد تا به حال، معدنکاران سنگ‌آهن، بدون آنکه با موانع دولتی مواجه شوند، اقدام به صادرات محصولات خام خود می‌کردند. با این حال، دولت از ماه ژوئن سال ۲۰۱۴ اقدام به تدوین چند قانون کرده که به موجب آنها تعرفه‌ها و عوارض صادراتی محصولات معدنی تغییر کرده است. بر این اساس، عوارض صادرات سنگ‌آهن خام هم تا ۳۰ درصد افزایش یافته تا فعالان معدنی به فرآوری محصولات خود در داخل کشور تشویق شوند.
معدن به جای نفت
وب‌سایت خبری - تحلیلی «ماینینگ» هم که در حال حاضر یکی از معتبرترین و پربازدیدترین صفحات اینترنتی حوزه معدن را در اختیار دارد و به ۳ زبان انگلیسی، اسپانیایی و پرتغالی منتشر می‌شود، در هفته جاری به بررسی آینده معدن ایران پرداخته است. گزارش این پایگاه اینترنتی که با نام «آیا بخش معدن ایران، جایگزین نفت می‌شود؟» تهیه شده، در ابتدا به سخنان مهدی کرباسیان، رییس هیات عامل ایمیدرو اشاره می‌کند. او گفته بود، به دلیل اتکای بیش از حد کشور به درآمدهای نفتی در سال‌های گذشته، بخش معدن ایران ضربه خورده است. این رسانه معدنی اینگونه استدلال می‌کند که مسئولان کنونی دولت جمهوری اسلامی ایران به دنبال رونق بخشیدن به بخش معدن و توسعه آن هستند.
کرباسیان ادامه می‌دهد: با توجه به سرمایه گذاری‌های سنگین شکل گرفته چند دهه اخیر در صنعت نفت کشور، سایر بخش‌های اقتصادی از تحرک بازمانده‌اند و توجه کمی به آنها شده است. علاوه بر این بی‌توجهی، بخش معدن ایران با مشکلات دیگری هم دست به گریبان است که برای توسعه آن نیاز است، این موانع رفع شوند. از بین این موارد و مشکلات می‌توان به ظرفیت پایین حمل‌ونقل ریلی، میزان کم تسهیلات و امکانات، نرخ‌های بالای بهره، کمبود کارشناسان استخراج و فرآوری در کشور اشاره کرد. با این حال، در صورت برطرف شدن این مشکلات، بخش معدن می‌تواند در کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی کمک کند.
رییس هیات عامل ایمیدرو معتقد است که بخش معدن و صنایع معدنی ایران می‌تواند توان رقابتی خود را در مقابل با بخش نفت و حتی جایگزینی برای آن افزایش دهد. «ماینینگ» هم صحبت‌های کرباسیان را تایید کرده و به ظرفیت‌های عظیم معدنی ایران اشاره می‌کند: «این فرصت برای ایران و سرمایه‌گذاران خارجی وجود دارد. ایران در بین ۱۵ کشور غنی معدنی جهان قرار گرفته و ارزش ذخایر معدنی آن به ۷۷۰ میلیارد دلار می‌رسد. از سال ۲۰۱۱م تاکنون، ایران دارای نهمین ذخایر بزرگ مس بوده است که میزان آنها به ۳۲/۵ میلیون تن می‌رسد. با تمام این ظرفیت‌ها و فرصت‌های توسعه، بخش معدن ایران تنها ۰/۶ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شود. »
این گزارش به سفر شرکت‌های معدنی مختلف خارجی در ماه‌های گذشته و سفر فولاد سازهای ژاپنی در ماه گذشته میلادی به ایران اشاره می‌کند و رفع تحریم‌ها را فرصتی برای شروع روابط معدنی دوجانبه ایران و دیگر کشورها می‌نامد. در پایان هم یکی از بزرگترین چالش‌های بخش معدنی را با استناد به سخنان مسئولان دولتی ایران، فرسوده بودن تجهیزات و ماشین‌های معدنی و همچنین دسترسی نداشتن به فناوری‌های روز جهان عنوان می‌کند.
ایران به دنبال سرمایه خارجی
وب‌سایت بحرینی «ترید عربیا» به سخنان اخیر محمد خزاعی، معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران اشاره کرده است. او گفته بود که ایران برای بهره‌برداری از ذخایر معدنی خود و توسعه این بخش اقتصادی چشم به راه سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. هدف دولت در این راه، جذب ۱۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است تا بتواند به اهداف تعیین شده برای بخش معدن و صنایع معدنی خود دست پیدا کند.
این پایگاه اینترنتی با مطرح کردن میزان ذخایر معدنی کشور و تنوع منابع مختلف شناسایی شده در آن، توجه دولت ایران به توسعه معدن را فرصتی برای سرمایه گذاران خارجی می‌داند که با رفع تحریم‌ها هم بهبود بیشتری خواهد یافت.
فرصت معدنی برای ایران-عمان
روزنامه «تایمز عمان» که قدیمی‌ترین و بزرگترین روزنامه انگلیسی زبان عمان است، بخش معدن کشور را از دیدگاه همکاری‌های دو جانبه ایران و عمان بررسی کرده است. این روزنامه با استناد به سخنان محسن جلال‌پور، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معاون و کشاورزی ایران درباره سابقه همکاری‌های شرکت‌های ایرانی-عمانی، بخش معدن ایران را فرصتی برای فعالیت شرکت‌های عمانی معرفی می‌کند.
علی بن مسعود بن علی السنیدی، وزیر تجارت و صنایع عمان می‌گوید: در حال حاضر ۲۵۶ شرکت سرمایه گذاری مشترک ایرانی ـ عمانی در این کشور امیرنشین عمان در حال فعالیت هستند و امید است که در آینده تعداد این شرکت‌ها افزایش یابد. ضمن آنکه با توجه به ظرفیت‌های معدنی ۲ کشور و تمرکز ایران برای توسعه معدنی خود، شرکت‌های عمانی بیشتری می‌توانند در این کشور فعالیت کنند.
ایران شاهراه معدنی منطقه
پایگاه خبری ـ تحلیلی امریکایی «المانیتور» هم در مصاحبه با محمد نهاوندیان، رییس دفتر رییس جمهوری به بخش معدن هم اشاره کرده است. «ایران با توجه به ذخایر غنی معدنی خود و موقعیت جغرافیایی ایده‌آلی که دارد، می‌تواند به راحتی تبدیل به یکی از قطب‌های معدنی شود. در این راه یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید انجام شود، توسعه خطوط ریلی ایران به کشورهای افغانستان و عراق است تا از طریق بتوان کریدور شرق به غرب را تکمیل کرد».
- مهدی نیکوئی-
استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان