ایران قادر به رقابت با غول‌های سنگ آهنی نیست
تحول در صنعت سنگ‌آهن کشور
یکی از ذخایر بزرگ معدنی ایران و مزایای آن، سنگ‌آهن است. ایران از نظر ذخایر این ماده معدنی و تولید آن در سال‌های گذشته در بین ۱۰ کشور نخست جهان بوده است. علاوه بر این موضوع، تحلیلگران خارجی و برخی از پایگاه‌های تحلیلی مانند «بیزینس وایر» معتقدند سنگ‌آهن از جمله مهم‌ترین محصولات معدنی کشور است که می‌تواند آینده درخشانی داشته باشد.
به گزارش استیل تریدر، با این حال، آمارها و تحلیل‌های بسیاری از کارشناسان نشان دهنده کاهش صادرات سنگ آهن ایران و آینده مبهم آن است. سوال اینجاست که آیا عصر معادن سنگ‌آهن کشور به پایان می‌رسد یا به مرحله دیگری از توسعه وارد می‌شود؟
پیشنهاد فروش ول بلوک تاندیش از چینندگان صادرات سنگ آهن ایران به چین کاهش یافت. «اینوستک» یک گروه حرفه‌ای سرمایه گذاری و بانکداری در انگلستان است که به مشتریان خود در سرمایه گذاری بانکی و مدیریت اوراق بهادار کمک می‌کند.
این بانک در تحلیل خود اعلام کرده است که ایران بخشی از تولیدات پرهزینه خود را کم خواهد کرد تا تعادل در بازار اتفاق بیفتد. «ریوتینتو» هم برآورد کرده که امسال ۷۵ میلیون تن از محموله‌های صادراتی حمل شده از طریق دریا از بازار خارج شود.
«اینوستک» به اظهارات یکی از مقام‌های انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان ایران استناد کرده که گفته است: هیچ راهی برای ما به منظور رقابت با بزرگان تولید سنگ آهن جهان نظیر «بی‌اچ‌پی» و «واله» وجود ندارد. صادرات سنگ آهن از سوی سایر تولیدکنندگان به دلیل حضور تولید کنندگان بزرگ استرالیایی، برزیلی و افریقای جنوبی رو به کاهش است.
موانع بسیار در راه صادرات سنگ‌آهن
انتظار می‌رود صادرات سنگ‌آهن ایران در سال ۲۰۱۸م کاهش داشته و به ۵ تا ۷ میلیون تن برسد درحالی که در سال ۲۰۱۳م شاهد صادرات ۲۳/۵ میلیون تن سنگ‌آهن از ایران بودیم. مقامات انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در کنفرانسی صنعتی در کینگدائو چین در هفته گذشته اعلام کردند، پیش بینی می‌شود محموله‌های صادراتی ایران به خارج از مرزها در سال جاری به ۱۵ تا ۱۶ میلیون تن برسد و در سال ۲۰۱۹م می‌توان شاهد توقف صادرات سنگ‌آهن از ایران بود.
علاوه براینکه تولیدکنندگان ایرانی قابلیت مقابله با تولید کنندگان کم هزینه و غول‌های معدنی دنیا را ندارند باید با مشکلات تولید که هزینه تمام شده آنها را افزایش داده است نیز کنار بیایند.
به گزارش پلاتز، قیمت‌های سنگ‌آهن با عیار ۶۲ درصد در سال ۲۰۱۴م به نصف کاهش یافت و ۶۲/۷۵ دلار یعنی چیزی معادل ۴۷ درصد ارزش خود را از دست داد. از ابتدای سال تاکنون نیز بهای سنگ‌آهن ۲۰ درصد دیگر از ارزش خود را از دست داده و ارزیابی می‌شود در شمال چین ۵۷ دلار و ۵ سنت باشد.
افت قیمتی ۲ سال اخیر بسیاری از تولید کنندگان سنگ‌آهن جهان را با مشکل مواجه کرده است. در همین حین، کاهش ارزش یوآن هم بر مشکلات آنها افزوده است و فقط تولید کنندگان بزرگتر و به لطف افزایش بهره وری توانسته‌اند صادرات سنگ‌آهن خود را ادامه دهند. سقوط قیمت سنگ‌آهن که به دلیل کاهش تقاضای چین به عنوان بزرگترین فودلاد ساز جهان اتفاق افتاده است، به سنگ‌آهن ایران ضربه بیشتری زده؛ چرا که همواره بیشترین صادرات سنگ آهن ایران به چین بوده است.
دلیل کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران
زمانی که صحبت از کاهش صادرات سنگ آهن ایران می‌شود، شاید برخی از رسانه‌های خارجی به ۲ موضوع توجه کافی نکنند. یکی اینکه، کاهش تقاضای چین، افت قیمت‌های سنگ‌آهن و هزینه‌های بالای تولید این ماده معدنی، صادرات را با مشکلات زیادی مواجه کرده و تلاش دولت هم با هدف کاهش صادرات سنگ آهن و جایگزینی آن با صادرات محصولات با ارزش‌افزوده بیشتر است. علاوه بر این موضوع، هدف ایران، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا ۱۰ سال آینده است و به همین دلیل، نیاز دارد که تولیدات سنگ آهن خود را به مصرف داخلی برساند.
کیوان جعفری طهرانی، مدیر امور بین‌الملل انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در حاشیه یک کنفرانس صنعتی و معدنی در شهر کینگدائوی چین گفت: صادرات سنگ‌آهن ایران به دلیل قیمت‌های پایین و نیاز صنعت فولاد داخلی به مواد خام بیشتر برای ۳ برابر کردن تولید تا سال ۲۰۲۵م، ممکن است از سال ۲۰۱۹م متوقف شود.
صادرات سنگ‌آهن ایران از ۲۳/۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۳م ممکن است در سال‌جاری به ۱۵ تا ۱۶ میلیون تن و تا سال ۲۰۱۷م به کمتر از ۱۰ میلیون تن کاهش پیدا کند و شاید از سال ۲۰۱۹م به بعد صادراتی وجود نداشته باشد. لازم به ذکر است که رویکرد وزارت صنعت،معدن و تجارت کاهش صادرات و جلوگیری از خام فروشی سنگ آهن است. جعفری طهرانی، پیش از این هم برای تامین مواد اولیه صنایع فولاد سازی کشور و دستیابی به هدف تولید ۵۵ میلیون تنی آن، حتی خبر از احتمال نیاز به واردات سنگ‌آهن داده بود.
وی گفته بود: ایران اسلامی با دارا بودن ذخایر عظم معدنی، توانایی کاهش وابستگی اقتصاد به نفت را داراست که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب است. در افق ۱۴۰۴ توسعه کشور، افزون بر ۵۵ میلیون تن فولاد برای تامین رشد اقتصادی کشور نیاز است که به این منظور احتیاج به حداقل ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن داریم، اما با تولید کنونی سالانه ۴۸ تا ۵۲ میلیون تن سنگ‌آهن، تا رقم مورد نیاز فاصله زیادی وجود دارد.
به عقیده جعفری طهرانی، ذخایر معدنی کشور افغانستان که مطابق ارزیابی‌های سازمان زمین شناسی امریکا حدود هزار میلیارد دلار تخمین زده شده، این کشور می‌تواند در تامین نیاز کشور به سنگ‌آهن موثر باشد. ذخایر ثبت شده سنگ‌آهن کشور حدود ۳ هزار میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و علاوه بر آن هنوز ذخایر کشف نشده زیادی در سطح کشور داریم؛ این در حالی است که حفاری‌های سنگ‌های معدنی از عمق‌های کمتر از ۱۰۰ متر انجام می‌شود و به دلیل هزینه‌های بالا تاکنون حفاری عمیق نداشته‌ایم.
بازار جدیدی برای سنگ آهن و فولاد
در حالی که تقاضای چین برای سنگ‌آهن کشور کاهش می‌یابد و برخی از صنایع وابسته هم به همین دلیل با رکود مواجه هستند، کارشناسان خبر از بازاری جدید برای این محصولات معدنی و صنعتی می‌دهند. ضمن آنکه در آینده با افزایش مصرف سنگ‌آهن در کارخانه‌های ذوب‌آهن و فولاد سازی داخلی، از صادرات آن کاسته می‌شود. آنها معتقدند که برای مقاوم سازی معادن و صنایع معدنی کشور در مقابل بحران‌های جهانی و کاهش تقاضای چین، باید بر بازار داخلی تاکید کرد.
مدیر روابط بین‌الملل انجمن سنگ‌آهن ایران یکی از کسانی است که به اهمیت تقاضای داخلی و به ویژه بخش مسکن در رونق معادن و صنایع معدنی اعتقاد دارد. وی با اشاره به ظرفیت ۳۶۰ میلیون مترمربعی صنعت کاشی و سرامیک کشور، یادآور شد: هم اینک و به دلیل رکود ساخت و سازها، نیمی از تولیدات این صنعت در انبارها دپو شده است.
جعفری طهرانی بیان کرد: در صنعت فولاد نیز با توجه به پیش‌بینی تولید ۵۵ میلیون فولاد در چشم‌انداز ۲۰ساله کشور و با توجه به نیاز داخلی ۵۱ میلیون تنی در سال ۱۴۰۴، باید از هم‌اکنون به فکر صادرات مازاد تولیدات فولاد و بازاریابی باشیم. رییس امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران ادامه داد: در زمینه مسکن نیز به همین ترتیب است و با توجه به وابستگی تعداد بسیار زیادی از مشاغل کشور به مقوله مسکن، اگر مسکن در کشور رشد یابد اقتصاد نیز از تحرک لازم برخوردار خواهد شد.
وی به طور نمونه با اشاره به اقتصاد چین، تصریح کرد: اقتصاد این کشور به عنوان دومین اقتصاد جهان در دوران ریاست جمهوری «هو جین تائو» رشد سالانه بین ۱۰ تا ۱۴ درصد را ثبت می‌کرد، اما از زمان روی کار آمدن رییس جمهور «شی جین پینگ» با افکار کمونیستی که قائل به مالکیت یک ملک از سوی هر نفر چینی بود، شاهد رکود در بخش مسکن این کشور، کاهش رشد اقتصادی و زمین خوردن «اژدهای زرد» بودیم.
محمدحسین بابالو، تحلیلگر اقتصادی هم به اهمیت توجه به بازار داخلی و بخش مسکن برای رونق بخشیدن به تولیدات سنگ‌آهن و فولاد کشور اشاره کرد. به گفته وی، هر چند ممکن است به نظر برسد که ساخت‌وسازهای کافی در کشور انجام شده و به دلیل کاهش تقاضا برای ساختمان‌های جدید، نمی‌توان از رکود مسکن خارج شد، هنوز هم ظرفیت‌های زیادی در این بخش وجود دارد.
بابالو ادامه داد: در حال حاضر بسیاری از ساختمان‌ها و خانه‌های داخلی فرسوده و کلنگی هستند و باید برای بازسازی آنها اقدام کرد. این تحلیلگر اقتصادی گفت: در صورتی که دولت با عزم جدی اقدام به پیگیری طرحی برای نوسازی و بازسازی این ساختمان‌های قدیمی انجام دهد، می‌توان انتظار داشت که ضمن تامین تقاضا برای تولیدات معدنی و صنعتی داخلی و به‌ویژه سنگ‌آهن و فولاد، هدف استقلال نسبی از بازارهای جهانی هم تامین شود. به این صورت، کاهش تقاضای چین یا کاهش قیمت‌های جهانی موجب رکود معادن و صنایع معدنی داخلی نخواهد شد.
وی در پایان از اهمیت استفاده از تجربیات دیگر کشورها در اتکا به بازار داخلی سخن گفت. بنا به اظهارات بابالو، چین در سال‌های گذشته بر تقاضای داخلی خود تکیه کرده تا از بازار جهانی و نوسانات آن ضربه کمتری بخورد. این اقدام چین در پی خسارت‌های سنگین ناشی از بحران مالی سال ۲۰۰۸ م بوده است. از دیگر کشورهایی که این سیاست را در پیش گرفت و به اهداف خود دست یافت، مالزی بود. این کشور هم پس از سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷م به تدریج از وابستگی خود به بازارهای جهانی و تقاضای بین‌المللی کاست و توانست به رشد اقتصادی باثباتی در سال‌های گذشته دست یابد.
- مهدی نیکوئی-
استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان