سنگ‌های معدنی تنوع بسیاری دارند و هرکدام از آنها برحسب کاربردشان در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی ازجمله کانی‌هایی هستند که کشورهای دارنده این ذخایر، با تجارت آنها سود بسیاری کسب می‌کنند.

ایران نیز که یکی از کشورهای معدنی جهان به شمار می‌آید و ذخایر فراوان با تنوع بالا از انواع سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی دارد.عقیق یکی از این کانی‌هاست که رنگ‌ها و انواع مختلف دارد و هم‌اکنون تعداد محدودی از ذخیره این کانی در کشور یافت شده و برخی از آنها درحال بهره‌برداری و تعدادی نیز پروانه اکتشاف گرفته‌اند. البته بهره‌ وری و رشد بخش سنگ‌های قیمتی نیاز به صبر و صرف زمان بسیار دارد که خود همتی بالا را می‌طلبد.

ایجاد ارزش‌ افزوده

 
کارشناسان معتقدند که سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی در ایران آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته‌اند، این درحالی است که حضور سرمایه‌ گذاران برای تولید و فرآوری سنگ‌های قیمتی می‌تواند علاوه بر ایجاد ارزش‌ افزوده برای کشور منجر به رشد و توسعه مناطق محرومی که این ذخایر در آنها وجود دارد، شود.

 
بهروز برنا، معاون اکتشافات سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات معدنی ایران درباره ذخایر سنگ عقیق در ایران گفت: آمار دقیقی برای ذخایر عقیق در ایران وجود ندارد اما استان‌هایی همچون قم، خراسان رضوی، سمنان و برخی دیگر از استان‌ها را می‌توان جزو استان‌های عقیق خیز کشور دانست.

 
وی به معادن فعال کشور اشاره کرد و گفت: معدن «بایک» در استان خراسان‌ رضوی و چندین منطقه دیگر در این استان ذخایری از انواع عقیق یافت شده است. استان قم نیز که شرایط ویژه زمین شناختی دارد ذخایر بسیاری از عقیق را در خود جای داده است. نکته مهم درباره تشکیل کانی عقیق این است که در سنگ‌های ولکانیکی جوان پراکندگی عقیق بسیار دیده می‌شود. همچنین در مسیر ترود - معلمان نیز ژئودهای بسیار مناسبی وجود دارد و حتی در استان اصفهان به سمت شرق کوه «یخاب»، برخی از آنها به شکل قلوه‌سنگ دیده می‌شوند.

برنا با اشاره به اینکه سنگ‌های مختلف تزئینی در ایران یافت شده، گفت: گارنت نیز یکی از سنگ‌های قیمتی است که با تنوع رنگی در ایران یافت می‌شود و برای یکی از این ذخایر ارزشمند در استان خراسان گواهی کشف صادر شده است. منطقه «کاهوان» در جنوب سمنان نیز از مناطقی است که سیلیس‌های رنگین در آن کشف شده است.

معاون اکتشافات سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات معدنی بر این‌ باور است که باید روی ذخایر سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی کشور نظارت بیشتری اعمال شود. زیرا افرادی هستند که شناخت کافی از این نوع سنگ‌ها دارند و بدون اینکه محدوده‌ای را در اختیار بگیرند و مجبور به پرداخت حقوق دولتی شوند آنها را جمع‌ آوری کرده و نسبت به استحصال سنگ‌ها اقدام می‌کنند. در واقع لازم است تا با ایجاد یک نشان مشخص برای معادن و این نوع سنگ‌ها از سوءاستفاده افراد جلوگیری کرد.

 
اولویت برای سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی

 
برنا همچنین بیان کرد: پراکندگی سنگ‌های قیمتی در ایران فراوان است و در نقاط مختلفی از کشور یافت می‌شود و در یک منطقه مشخص تجمع ندارند. بنابراین برای بهره‌ وری و استفاده بهینه از این ذخایر ارزشمند باید صبر فراوان داشت و به شکل مینیاتوری روی آنها کار کرد. وی به اقدامات سازمان زمین‌شناسی کشور در زمینه سنگ‌های قیمتی اشاره کرد و گفت: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی یکی از اولویت‌های خود را به سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی اختصاص داده تا منجر به توسعه و رشد آن در کشور شود.

در این راه برخی از بخش‌های حاکمیتی کشور نیز تلاش‌های بسیاری برای اکتشاف سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی انجام دادند که تاکنون در ۱۶ استان نتایج خوبی مبنی بر وجود ذخایر سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی حاصل شده است. استان‌هایی همچون سیستان‌وبلوچستان، کرمان، یزد، اصفهان، آذربایجان‌غربی و شرقی واردبیل، همگی جزو استان‌هایی هستند که بررسی‌ها و کارشناسی‌های انجام شده خبر از وجود سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در آنها داده است.

 
او تصریح کرد: حتی قطب زاگرس در استان ایلام که یک منطقه رسوبی است و امکان وجود سنگ قیمتی در آن نمی‌رفت، ذخایری از سنگ‌های کنگلومرای بختیاری در چند منطقه یافت شده که باید مورد توجه قرار گیرد. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی نیز بیش از ۲۳هزارتن سنگ‌های نیمه‌قیمتی را در ۵۰ محدوده استان کردستان، یزد، اصفهان، سمنان آذربایجان‌غربی و خراسان‌رضوی معرفی کرده است. حتی در استان هرمزگان نیز اقداماتی برای کشف ذخایر سنگ‌های قیمتی در دریا نیز انجام شده‌است. درواقع این بررسی‌ها خبر از وجود سنگ‌های قیمتی در گنبدهای نمکی می‌دهند.

 
تجارت ۶۰۰ میلیارد دلاری سنگ

 
برنا معتقد است لازمه رشد و پرورش صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی در ایران وجود زیرساخت برای فرآوری است. همان‌ گونه که برای سنگ‌های تزئینی فرآوری نیاز است، باید برای سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی نیز بحث فرآوری مورد توجه قرار گیرد. هم‌اکنون در جهان برای ساخت مصنوعات و جواهراتی که از طلا ساخته می‌شود حدود ۵ درصد از نگین استفاده می‌شود. بنابراین با توجه به ذخایر قابل قبول این سنگ‌ها در کشور، باید فرآوری آن را گسترش داد. درحال‌حاضر حدود ۶۰۰ میلیارد دلار تجارت حاصل از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی در جهان است و بسیاری از کشورها نیز صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی تبدیل به یک صنعت بومی شده است.

او به انواع عقیق‌های ایرانی اشاره کرد و گفت: عقیق یمنی، آمیتیست، رز کوراتز، دُر کوهی و... در ایران فراوان است و این فراگیری می‌تواند انگیزه‌ای برای فرآوری و تولید محصول نهایی را در کشور باشد. «لاپیس لازولی» سنگی به رنگ آبی و زیبا از سنگ‌های نیمه قیمتی ایران است. همچنین آکوامارین، بریل، زمرد و انواع مختلف در کشور دیده شده است. این در حالی است که اقداماتی برای فرآوری و ایجاد محصول نهایی انجام شد اما به دلیل شرایط حاکم بر کشور و کم‌بودن نقدینگی به نتیجه مطلوب نرسید.

برنا گفت: یکی از اقداماتی که برای پیشرفت در بخش سنگ‌های قیمتی انجام شده، اختصاص واحد آموزشی برای فرآوری و تراش آنها در واحد مرکز تحقیقات و فرآوری است که در آن به شناخت بین سنگ‌های صنعتی و طبیعی نیز پرداخته می‌شود. از طرفی می‌توان با بومی کردن این صنعت در روستاها و مناطقی که سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در آنها یافت می‌شود به رشد و توسعه مناطق کمک کرده و منجر به اشتغالزایی شد. او تصریح کرد: ضرورت توجه به ذخایر سنگ‌های قیمتی در ایران بسیار بالاست و سازمان زمین‌ شناسی اقداماتی را انجام داده که ازجمله مهم‌ ترین آنها می‌توان به تهیه نقشه پراکندگی ذخایر سنگ‌ها در سازمان اشاره کرد که در دسترس همگان قرار دارد.

 
برنا بر این‌ باور است که سرمایه‌گذاری روی سنگ‌های قیمتی و نیمه‌ قیمتی می‌تواند علاوه بر ایجاد ارزش‌ افزوده اثرات مثبتی همچون جذب گردشگر داشته باشد. کشورهایی همچون هند پاکستان، تایلند مالزی، کامبوج، تانزانیا، بولیوی و برزیل جزو کشورهای پیشرو در این عرصه هستند که با سنگ‌ها و معدنکاری کوچک مقیاس عجین شده‌اند.

- نرگس قیصری-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان