از مهم‌ترین بخش‌هایی که در حوزه معدن و معدنکاری باید به آن توجه شود آموزش فعالان معدنی است. یکی از راهکارهای موثر برای این بخش استفاده از دانش و تجربیات کسانی است که سال‌ها در حوزه معدن کار کرده و با به‌روز نگهداشتن اطلاعات و دانش خود توانسته‌اند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند.

به گزارش استیل تریدر، این موضوع که آموزش در بخش‌های مختلف از اکتشاف تا فرآوری با یکدیگر متفاوت است موضوعی است که چندان به آن توجه نشده است بنابراین آموزش‌های فعلی برای فعالان این حوزه اقناع‌ کننده نیست و گاه به‌دنبال رفع نیاز به آموزش شاهد خروج فعالان معدنی و عضویت آنها در مجامع بین‌المللی هستیم.

 
 برگزاری دوره‌های آموزشی به شکل عملیاتی یکی از بهترین روش‌ها برای ارتقای سطح توانمندی معدنکاران ایرانی است که کارشناسان متعددی به آن اشاره کرده‌اند.همچنین جایگاه آموزش در فعالیت‌های معدنی را با کارشناسان مورد بررسی قرار می دهیم.

عضویت در مجامع خارجی

 
سارا یوسفی‌فر، کارشناس زمین‌ شناسی اقتصادی درباره برگزاری دوره‌های آموزشی معدنی و زیست‌ محیطی از اکتشاف تا فرآوری به‌ وسیله مجموعه‌های متخصص گفت: به‌ طور قطع تنها برگزاری دوره‌های تئوری برای آموزش افراد کافی نخواهد بود و این در حالی است که در دانشگاه‌ها نیز با وجود نیاز دانشجویان معدن، از برگزاری دوره‌های تئوریک کاربردی خبری نیست.

 
او معتقد است که می‌توان از کارشناسان خبره و باتجربه ایرانی که در دیگر کشورها مطرح و در حال فعالیت هستند دعوت کرده و از دانش آنها برای توسعه و رشد فعالیت‌های معدنی همسو با مسائل زیست‌محیطی استفاده کرد. البته کسب تجربه برای فعالان معدنی و کارشناسان ایرانی از دانش‌ آموختگان دیگر کشورها نیز موثر خواهد بود. اما مسلم است که در صورت وجود مشکل در ساختار آموزشی، بقیه قسمت‌ها نیز دچار مشکل خواهند شد.

 
یوسفی‌فر بیان کرد: در ایران آنچنان که باید از کارشناسان و فعالان معدنی حمایت نمی‌شود و بسیاری از آنها به ناچار عضو مجامع نظام مهندسی خارج از ایران می‌شوند. بنابراین اگر سطح کاربردی و آموزشی در ایران افزایش پیدا نکند رشدی در حوزه معدن نخواهیم داشت.

نیاز به نگارش گزارش بین‌المللی

 
 محسن نجاران، دانشجوی دکترای ژئوشیمی نیز درباره مباحث آموزشی در بخش معدن گفت: صلاحیت داشتن کارشناسان معدنی تنها به تحصیلات و آموزشی که افراد دیده‌اند، محدود نمی‌شود. در واقع در مبحث زمین‌ شناسی تجربه و کار عملیاتی بهترین آموزش است و اگر برای رشد و ترقی در بخش معدن تنها به دعوت از بزرگان این حوزه بسنده کنیم و فقط به جنبه تئوری آن بپردازیم، شرایط تغییر نخواهد کرد.

 
وی بیان کرد: یکی از بحث‌های مهم در رشته‌های زمین‌ شناسی و معدنی نوشتن گزارش در سطح بین‌المللی است که با در اختیار داشتن اطلاعات کامل و دقیق زمینه برای گزارش‌ نویسی و سند سازی فراهم خواهد شد. همچنین استاندارد بودن تجهیزات و آزمایشگاه‌ها و حضور نیروهای ماهر از دیگر موضوعات مورد نیاز برای تهیه گزارش مستند است. نگارش گزارش صحیح بین‌ لمللی و سندسازی باید بر مبنای اصول صحیح عملیاتی و نظام‌ مند استوار شود که در ایران وجود نداشته و درنهایت نگارش آن نیز امکان ندارد.

 
نجاران درباره مباحث آموزشی در بخش معدن و محیط‌زیست نیز گفت: اکتشاف، استخراج و فرآوری همگی وابسته به یکدیگر هستند که بهترین آموزش برای کارشناسان در بخش‌های مختلف معدنکاری یادگیری علوم وابسته است تا به تصمیم‌ گیری بهتر و منطقی کمک کند.

 
طراحی یکی از مهم‌ ترین بخش‌هاست

 
 احمد حمامی تتماج، کارشناس اکتشاف معدنی گفت: برنامه‌های مختلفی در حوزه معدن و صنایع معدنی با طیف وسیعی وجود دارد و می‌توان به مواردی همچون انجام طرح‌های پژوهشی کاربردی، ارائه دانش فنی تولید صنعتی محصولات جدید، ارزیابی فنی و اقتصادی پروژه‌های معدنی، مشاوره در بهینه‌ سازی محصولات تولیدی و استاندارد سازی، ارائه خدمات تخصصی آزمایشگاهی و نمونه‌های آزمایشی در زمینه‌های مختلف مهندسی معدن و محیط‌ زیست اشاره کرد.

 
او بیان کرد: طراحی معادن روباز و زیرزمینی، طراحی کارخانه فرآوری مواد معدنی، انجام مطالعات زیست‌ محیطی پروژه‌های معدنی، طراحی و ساخت نرم‌افزارهای فنی در زمینه مهندسی معدن و محیط‌ زیست معدنی، تدوین استانداردها، دستورالعمل‌ها، ضوابط و معیارها در زمینه‌های اکتشاف، استخراج، مکانیک سنگ، فرآوری و محیط‌زیست معدنی، ارزیابی و تخمین ذخیره ظرفیت‌های معدنی نیز از دیگر طرح‌هایی است که مورد توجه معدنکاران و فعالان معدنی قرار می‌گیرد.

 
 حمامی تتماج بر این باور است که بررسی علوم و فنون نوین مانند بیو و نانوفناوری در محیط‌زیست معدن و فرآوری مواد معدنی، استحصال و بازیابی مواد و فلزات گرانبها و عناصر نادر خاکی از کانسنگ‌ها و باطله‌های معدنی و پسماندهای سایر صنایع، طراحی سدهای باطله، فعالیت‌های آموزشی و تخصصی در زمینه‌های تخصصی مهندسی معدن و محیط‌ زیست جزو مباحثی است که می‌تواند زمینه معدنکاری را همسو با قوانین زیست‌ محیطی و آسیب نرساندن به آن فراهم کند. چراکه اگر برنامه‌ای برای باطله‌ها و پسماندهای معدنی نداشته باشیم در نتیجه مشکلات و خطرات زیست‌ محیطی بسیاری را به همراه خواهد آورد.

در واقع برگزاری دوره‌های تخصصی برای طراحی معادن و کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی، آموزش مدیریت باطله‌ها و پسماندهای معدنی، دوره‌های ارزیابی فنی و اقتصادی پروژه‌های معدنی، دوره‌های آموزش نرم‌افزارهای مختلف معدنی و محیط‌ زیست معدنی، ایمنی و بازرسی در معادن و صنایع معدنی نیز می‌تواند معدنکاران را برای اجرای پروژه‌های خود به نحو احسن آماده کند.

استفاده از اطلاعات روز دنیا

 
فریبا میری، کارشناس معدن، درباره آموزش معدنکاران و افراد فعال در این حوزه با هدف حمایت از محیط‌ زیست گفت: استفاده از آخرین اطلاعات روز دنیا در حوزه معدن و محیط‌زیست و شناسایی ضعف‌های موجود در بخش آموزش و تحقیقات و رفع آنها جزو موارد مهم محسوب می‌شود. همچنین از آنجایی که بخش معدن و صنایع معدنی جایگاه خاصی در اشتغال و اقتصاد کشور دارد، باید روش‌های صحیح سرمایه‌ گذاری آموزش داده و بین دانشگاه و صنعت و معدن همکاری متقابل وجود داشته باشد و دانشگاه به تنهایی عهده دار این موضوع نباشد.

 
وی معتقد است که بخش معدن و محیط‌ زیست نیاز به نیروی ماهر، خلاق و کارآمد دارد. متاسفانه با وجود افزایش قابل توجه فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی معدن، فارغ‌التحصیلان این رشته آمادگی ورود به این بخش را ندارند و باید در ابتدا به کسب تجربه بپردازند و این موضوع نشان‌دهنده ضعف نظام آموزشی است.

 
میری بر این باور است که باید برنامه‌های آموزشی در این بخش منطبق با پیشرفت فناوری و نیاز کشور باشد. چرا که بسیاری از مشکلات و خسارت‌هایی که در زمینه معدن و صنعت به‌ویژه در زمینه محیط‌ زیست و ایمنی معدن به وجود می‌آید، ناشی از ضعف آموزش است.

 
به‌ روز شدن اطلاعات

 
 بهناز ستوده، عضو سازمان نظام مهندسی معدن تهران که تجربه فعالیت ۲۵ساله در این حوزه دارد، درباره مباحث آموزشی و زیست‌محیطی بخش معدن گفت: در ۲۵سال گذشته در بخش معدن و زیربخش‌های مربوط آن به نظر می‌رسد که آموزش تنها به بخش دانشگاهی محدود شده و کارشناسان بعد از فارغ‌ التحصیلی به غیراز تعداد بسیار اندکی به‌ دنبال بازآموزی و به‌ روزشدن اطلاعات و دانش خود نیستند.

همچنین موضوع مهم دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد انگیزه نداشتن استادان دانشگاهی برای به‌ روز کردن اطلاعات خود در بخش نرم‌افزاری و استفاده از فناوری‌های نوین رایانه‌ای و همچنین آموزش استفاده از ماشین‌ آلات مدرن و به‌ روز در بخش معدن و آموزش بوده و سبب گلایه دانشجویان حوزه معدن شده است. در نهایت چه بسیار با دانشجویانی برخورد داشتم که گلایه‌شان از بی‌کفایتی و ناکافی بودن دانش اساتیدشان بود. جمع‌بندی اینکه نخست باید نیازسنجی کرد تا با توجه به ماده معدنی که اولویت بازار، آن را تعیین می‌کند معدنکاری آغاز شود، سپس روش‌های جدید اکتشاف، استخراج و فرآوری آن ماده معدنی را آموزش داده و پیگیری کنیم.

 
آموزش امری ضروری است

 
 علیرضا خداپرست، مدیرعامل شرکت «پارس‌کاوان آدنیس» که جزو فعالان معدنی و طراحان معدنی نیز به شمار می‌آید، درباره مباحث آموزشی در حوزه معدن و محیط‌ زیست گفت: به طور قطع باتوجه به مطالعات قبلی و علاقه‌مندی به تکمیل و افزایش تجربیات در این حوزه، بحث بهینه‌ سازی و برگزاری کلاس‌های بین‌المللی با همکاری موسسه «ام‌اوال»، را پیشنهاد می‌کنم. در واقع اگر کسی بخواهد مطالعاتی در سطح بین‌المللی داشته باشد نیازمند صرف هزینه و زمان است.

 
او معتقد است پرداخت هزینه در برابر دریافت دانش روز دنیا، امری لازم و ضروری برای پیشبرد اهداف در حوزه معدن است. در حال حاضر دوره‌های آموزشی که در ایران برگزار می‌شود از استانداردهای لازم برخوردار نیست و گواه این امر شرایط کنونی و سطح پیشرفت در حوزه معدنکاری است. در دیگر کشورها شاهدیم که نیروهای متخصص ایرانی در قالب یک مجموعه فعالیت و مطالعات زیادی در زمینه بهینه‌سازی معادن زیرزمینی، برنامه‌ ریزی تولید با بهره‌ گیری از نرم‌افزارهای به‌روز در دست دارند. این درحالی است که در ایران برنامه‌ای برای طراحی معادن روباز، طراحی و برنامه‌ ریزی تولید، بیشینه کردن ارزش خالص فعلی و کم کردن نسبت باطله‌ برداری و... در معدن را پیگیری نمی‌کنند یا ندارند.

 
هر مجموعه ای می‌تواند با دعوت از مشاوران تراز اول خارجی در اجرای پروژه‌ها کارشناسان فعال در پروژه را راهنمایی کرده و با پرورش آنها باعث بهبود شرایط معدنکاران شود.

 
تقابل به جای تعامل

 
 احمد آذرگون، کارشناس اکتشافات معدنی معتقد است نخستین موضوعی که از محیط‌زیست و معدن در ذهنمان تداعی می‌شود تقابل این ۲ نهاد به‌جای تعامل میان آنهاست.او درباره بحث آموزش و مباحث زیست‌ محیطی نیز گفت: در فعالیت‌های معدن، موضوع محیط‌زیست از ابتدای عملیات اکتشاف (مناطق حفاظت شده و حیات‌وحش) تا هنگام عملیات استخراج و فرآوری و در نهایت پایان عمر معدن و عملیات مرمت و احیای منطقه معدنکاری را دربرمی‌گیرد. بنابراین باید در دوره‌های آموزشی و دانشگاهی، واحدی برای این مبحث یعنی لزوم توجه به محیط‌ زیست در معدنکاری، حفظ و احیای دوباره آن در نظر گرفته و به دانشجویان ارائه شود. البته در ۲ سال اخیر با تغییر چارت درسی مقطع کارشناسی، این موضوع تا حدی اعمال شده است.

 
او ادامه داد: خوشبختانه امسال در آزمون کارشناسی ارشد، گرایشی با عنوان معدن و محیط‌زیست ارائه شد که جای تشکر دارد. اگرچه فقط دانشگاه تهران پذیرنده دانشجو آن هم فقط ۵ نفر بوده اما با این حال، شروع چنین حرکتی می‌تواند آینده مطلوبی برای حفظ محیط‌زیست معادن به ارمغان آورد. آذرگون معتقد است با توجه به اینکه محیط‌زیست به وسیله بشر دستکاری شده و نیازمند ترمیم و اصلاح و بازگرداندن آن به حالت طبیعی و مشابه اولیه است بنابراین لازم است این امر به وسیله معدنکاران به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. این در حالی است که بر اساس تحقیقات انجام شده، بحث احیا و مرمت معادن در بسیاری از استان‌ها ازجمله استان فارس نادیده گرفته شده است.

همچنین با توجه به بحران کم‌آبی و خشکسالی در بخش اعظمی از کشور و ارتباط مستقیم منابع آب زیرزمینی با محیط‌ زیست و معدنکاری، باید این نکته را مورد توجه قرار داد که هر عملی منجر به آسیب‌رساندن به محیط‌زیست، آلودگی و کاهش منابع آب زیرزمینی شود نتیجه‌ای جز متضرر شدن بشر نخواهد داشت.

- نرگس قیصری-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان