در چند سال گذشته رکود حاکم بر بخش معدن و صنایع معدنی سبب شد تا مدیران و مسئولان این حوزه برنامه‌های مختلفی را برای رفع این مشکل تدوین کرده و در جلسه‌ای در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بسته‌ای با عنوان بسته حمایت از بخش معدن و صنایع معدنی ارائه کنند.

به گزارش استیل تریدر، در بسته دوم به راهکارهای مختلفی برای رشد و رونق در بخش‌های اکتشاف، تقویت بازار سرمایه، تحریک و حمایت از این حوزه در بخش بین‌المللی و فناوری اشاره شده است.

 
محور عمده این راهکارها، ایجاد ارتباط با کشورهای پیشرو در این عرصه‌ها و شرکت‌های متخصص و صاحب فناوری است.

 
توسعه بخش اکتشاف به‌ عنوان سرفصل این راهکارها مطرح شده که کارشناسان شرایط تحقق محورهای مطرح شده برای حمایت از این بخش مورد بررسی قرار دادند.

آغاز فعالیت‌های ژئوفیزیک در ایران

 
راهکارهای بسیاری ازجمله افزایش سرمایه صندوق بیمه سرمایه‌گذاری‌های معدنی به ۲۰۰میلیارد تومان، تقویت مالی فعالیت‌های اکتشافی در کشور و تخصیص یک‌ میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به بخش اکتشاف در ۳سال آینده با هدف تقویت ذخایر معدنی کشور و اکتشاف به‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی (مشابه سایر کشورها) از سوی کارشناسان و فعالان این بخش مطرح شده است. حال اگر برنامه‌ریزی مدون و از پیش تعیین شده‌ای برای آن تعریف شود در یک دوره زمانی مشخص شاهد تحول عظیمی در بخش معدن می‌شویم.

 
وحید فتوتی، مدیرکل ژئوماتیکس سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات معدنی درباره پیش‌نیازهایی که برای محقق شدن اهداف بسته حمایت از معدن و صنایع معدنی که بخشی از آن به فناوری و توجه به اکتشافات عمیق و ماهواره‌ای اشاره شده اظهار کرد: سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات معدنی از سال ۱۳۸۰ بحث بومی‌سازی برداشت‌های ژئوفیزیک هوایی در سطح کشور را آغاز کرده و بخشی را انجام داده است. در این طرح که برای مساحتی حدود ۲میلیون و ۷۰۰هزار کیلومتر خطی برای برداشت داده‌ها مطرح شده، قرار است براساس اولویت‌ بندی اکتشافی، ژئوفیزیک هوایی در مناطق مختلف کشور انجام شود که تاکنون حدود ۳۵۰هزارکیلومتر خطی به‌وسیله سازمان زمین‌ شناسی انجام‌ شده است.

او ادامه داد: داده‌های به‌دست آمده شامل داده‌های مغناطیس سنجی، رادیومتری و الکترومغناطیسی است. اما این مقدار برداشت، نسبت به وسعت کشور و حجم کار انجام شده همخوانی ندارد و اگر بخواهیم شاهد تحول در بخش معدن به‌ویژه معدنکاری عمیق و شناسایی ذخایر پنهان باشیم، بهترین روش، ژئوفیزیک هوایی است که می‌توان اطلاعات زیر سطحی را به‌دست آورده و آن را با دیگر اطلاعات موجود تلفیق و در نهایت ذخایر پنهان را شناسایی کرد. بنابراین باید سطح کل کشور را در پوشش ژئوفیزیک هوایی قرار داد.

 
او بیان کرد: مشکل اصلی که برای انجام ژئوفیزیک هوایی تا به امروز وجود داشته، تحریم‌هاست که باعث شده تا امکان تهیه پرنده و تجهیزات ژئوفیزیک هوایی میسر نباشد. با این حال باید با هزینه پایینی ژئوفیزیک هوایی در ایران انجام شود که به‌طور قطع با تغییر شرایط و برداشته شدن تحریم‌ها، اوضاع متفاوت خواهد شد.

 
فتوتی به اقدامات انجام شده از سوی سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات معدنی اشاره کرد و گفت: تفاهمنامه همکاری بین ایران با یک شرکت مشاور افریقای جنوبی بسته شده و عملیات ژئوفیزیک هوایی را با همکاری آنها انجام می‌دهیم. همچنین قرارداد همکاری با چند شرکت روسی در بحث ژئوفیزیک هوایی بسته شده است. با سازمان زمین‌ شناسی فرانسه نیز تفاهمنامه‌هایی امضا شده که شامل چندین بخش است. یکی از آنها مربوط به اکتشاف کانسارهای پنهان و بکارگیری فناوری روز و اجرای پروژه مشترک بین کارشناسان ایرانی و فرانسوی است که همزمان با آن، انتقال دانش فنی نیز انجام می‌شود. البته اجرایی شدن موارد یادشده منوط به سفر رییس‌ مهوری به فرانسه است.

تامین بودجه از طریق فاینانس

 
فتوتی به یکی از مسائل مهم برای اجرای پروژه‌های اکتشافی پرداخت و اظهار کرد: بحث بودجه و تامین منابع مالی یکی از موضوعات مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه سعی داریم از طریق فاینانس سرمایه را تامین کرده تا برنامه ژئوفیزیک هوایی را ظرف یک برنامه ۵سال در کل سطح کشور انجام دهیم. لازم به یادآوری است بحث ژئوفیزیک هوایی مهم‌ترین عامل برای اکتشاف کانسارهای پنهان است که در تمام جهان استفاده می‌شود.

 
او گفت: برای انجام اکتشافات معدنی از فناوری نوین استفاده می‌کنند که مربوط به برداشت داده‌های «فراطیفی» یعنی نوعی از داده‌های ماهواره‌ای است. با این تفاوت که اسکنرها را داخل هواپیما قرار می‌دهند و در ارتفاع کمتر از هزارمتر از سطح توپوگرافی زمین حرکت کرده و در طول موج‌های بسیاری، اطلاعات برداشت می‌شود. یعنی حدود ۲۶کانال طیفی برداشت شده و از تلفیق کانال‌ها و تفسیر داده‌ها، نقشه‌هایی به نام نقشه «نگاشت کانی» تهیه می‌شود که این نقشه به اکتشاف کمک می‌کند.

چندی پیش در ایران یک پروژه آزمایشی انجام شد اما به دلیل تحریم امکان تهیه اسکنر از کشور استرالیا وجود نداشت و پروژه متوقف شد. البته هم‌اکنون با شرایط جدید سیاسی، در حال پیگیری برای تهیه تجهیزات هستیم و امیدواریم در آینده نزدیک خبرهای خوبی برای بسته شدن قرارداد شنیده شود.

فتوتی معتقد است باید برای معدن اهمیت بیشتری قائل شد که البته به‌تازگی و پس از صحبت‌های رهبر معظم انقلاب این بخش بیشتر مورد توجه قرار گرفته و اگر این نگاه ادامه پیدا کند در چند سال آینده شاهد اتفاقات خوبی در بخش معدن خواهیم بود. زیرا معدن زود بازده نبوده و اجرای پروژه‌های آن زمان‌بر است. حال اگر نگاه اولویت‌جویانه از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی به معدن باشد تا ۸ سال آینده تحول خوبی در این بخش خواهیم داشت.

استفاده از تجربه نخبگان داخلی

 
محمدحسین بصیری، عضو کمیته معدن سازمان ملل متحد نیز درباره راهکارهایی که می‌تواند زمینه همکاری و تبادل تجربه با دانشگاه‌ها و استادان موسسات بین‌المللی در زمینه اکتشاف را فراهم کند اظهار کرد: در گام نخست باید تبادل تجربه‌ها را به ۲ بخش یعنی استفاده از نخبگان داخلی و تبادل تجربه با خارج تقسیم کرد. این درحالی است که برخی از سازمان‌ها تمایل چندانی برای استفاده از تجربیات نخبگان مطرح داخلی ندارند.

البته از جمله تجارب خوب، قرارداد سازمان زمین‌ شناسی و اکتشافات معدنی درباره تبادل اطلاعات و دانش با خارجی‌ها در ونزوئلا است که کارشناسان ایرانی عملیات اکتشافی برای معادن طلا انجام دادند. این موضوع نشان از ظرفیت و دانش بالای متخصصان ایرانی دارد.

 
او بر این باور است که باید برنامه‌ای برای صادرات تجربه و خدمات در حوزه اکتشاف تدوین کرد. هم‌ اکنون کشورهای همسایه به تجربه و تخصص در زمینه اکتشاف ایران نیازمند هستند اما به‌ دلیل ضعفی که در ارتباطات خارج از کشور وجود دارد این بحث مهجور مانده است. به‌ عنوان مثال بسیاری از معادن ترکیه به شکل سنتی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند و به شدت از تجربیات اکتشافی و فنی و غنی ایران استقبال می‌کنند.

البته به غیراز ترکیه کشورهایی همچون تاجیکستان، قزاقستان، ارمنستان و همسایه‌های غربی و شرقی همچون عراق و حتی افغانستان گزینه‌های مناسبی برای صادرات خدمات به‌شمار می‌روند که این موضوع نیازمند تدوین استراتژی و برنامه‌ریزی مدون است.

 
بصیری افزود: با این حال معتقدم در ابتدا باید ارتباطات لازم از سوی دولت‌ها ایجاد شود تا بتوانیم در بخش اکتشافات معدنی خدمات خود را صادر کنیم. البته این موضوع نباید تنها به سازمان‌های دولتی محدود شود. زیرا شرکت‌های خصوصی قوی در کشور هستند که به این بخش هنوز ورود نکرده‌اند. از طرفی نیاز به تجهیزات روز دنیا و استفاده از دانش و تخصص کارشناسان نخبه و خدمات فنی مهندسی دیگر کشورها از مواردی است که در صورت دسترسی به آنها زمینه برای گسترش فعالیت‌های اکتشافی هموار می‌شود.

-نرگس قیصری-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان