سال‌های اخیر، دوران سیاهی برای معدنکاران جهان بوده؛ دورانی که به نظر نمی‌رسد به زودی تمام شود. در این مدت، به تدریج شرایط کشورهای بزرگ معدنی جهان مانند افریقای جنوبی، برزیل، شیلی دشوار و دشوارتر شده و بسیاری از شرکت‌های پرهزینه هم مجبور شده‌اند تا فعالیت‌های خود را پایان دهند.

به گزارش استیل تریدر، با این وجود، شواهد نشان می‌دهد که حال استرالیا خوب است. این کشور نه تنها توانسته خود را به بهترین وجه با شرایط موجود انطباق دهد، بلکه از این موضوع هم خرسند است که رقبایش برای بقا با مشکل مواجهند. در هر صورت، نخستین سوالی که به ذهن می‌رسد، دلیل موفقیت این کشور است. چگونه در دورانی که همه با مشکلات فراوان دست و پنجه نرم می‌کنند، یک کشور می‌تواند در حال افزایش سهم خود از بازار معدنی جهان باشد؟

ظهور فناوری نسل چهارم

 
محمد حسین ادیب، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان، از دلیل رقابت‌ پذیری بخش معدن استرالیا در مقابل کشورهای معدنی مانند ایران خبر داد. وی نوشت: ایران در سال ۹۲، حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار سنگ‌آهن صادر کرد. در سال ۹۴ صادرات سنگ‌آهن به طور تقریبی متوقف شده است. ادیب علت توقف صادرات سنگ‌آهن ایران را فناوری موج چهارم می‌داند.

در گذشته صادرات سنگ‌ آهن با کشتی‌های ۶۰ تا ۷۰ هزار تنی انجام می‌شد. در حالی که اکنون استرالیا، ۴ کشتی ۶۰۰ هزار تنی خریداری کرده تا به این طریق، هزینه صادرات هر تن سنگ‌آهن به چین را تا ۴ دلار کاهش دهد. این در حالی است که ایران برای انتقال هر تن سنگ‌آهن از بافق یزد تا بندرعباس، ۱۷ دلار هزینه می‌کند.

به گفته این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان، ایران هرگز نمی‌تواند با فناوری موج دومی با فناوری موج چهارم استرالیا رقابت کند. مزید بر این مشکل حمل، فناوری استخراج در معادن سنگ‌آهن ایران، فناوری موج دومی است؛ در حالی که این فرآیند در استرالیا با فناوری موج چهارمی انجام می‌شود.

کاهش هزینه‌های تولید و استخراج از معادن

 
هاجر ترکمان، کارشناس شیمی کارخانه فولادسازی «بلواسکوپ» که سازنده انواع فولاد در استرالیا است، هم این وضعیت و مزایای رقابتی استرالیا را تایید می‌کند. ترکمان عنوان کرد: توسعه زیرساخت‌ها و گسترش فعالیت‌های عمرانی نقش چشمگیری در رشد و شکوفایی اقتصاد کشورها دارند. استرالیا در این زمینه سرمایه‌ گذاری بالایی کرده است و به همین دلیل راحت‌تر می‌تواند با کشورهای معدنی کوچکتر مانند ایران رقابت کند.

بکارگیری فناوری پیشرفته در استخراج و حمل سنگ‌آهن و گسترش راه‌ها و زیرساخت‌های عمرانی از عوامل مهم پایین آمدن هزینه صادرات سنگ‌آهن استرالیا به چین است. به عنوان مثال، در حال حاضر، استرالیا را می‌توان تنها کشوری دانست که پهپادها، ماشین‌های سنگین بدون راننده و ربات‌های معدنکار به طور گسترده در آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. در عین حال، فاصله کوتاه استرالیا با چین و دسترسی استرالیا به آب‌های آزاد؛ وجود درصد بالای ذخایر سنگ‌آهن دنیا در استرالیا و خلوص نسبتا بالای سنگ‌آهن استرالیا؛ و توافق دوکشور چین و استرالیا در حذف تعرفه‌های واردات سنگ‌آهن به چین، از جمله دلایل دیگر کم هزینه بودن حمل و صادرات سنگ‌آهن استرالیا به چین است.

کاهش هزینه حمل استرالیا

 
این کارشناس معدنی استرالیا به این نکته اشاره می‌کند که هزینه حمل کالا از جمله سنگ‌آهن، زغال‌ سنگ و غلات از بنادر استرالیا به بازارهای مهم این کشور، چین و اندونزی، نسبت به سال گذشته به طور تقریبی نصف شده است. یکی از دلایل اصلی این کاهش چشمگیر هزینه حمل، طراحی و ساخت کشتی‌های بزرگ با عنوان «اکو-شیپ» یا کشتی‌های با مصرف بهینه سوخت است. از آنجا که تامین سوخت کشتی، در حدود ۷۰ درصد هزینه حمل را شامل می‌شود، استفاده از این کشتی‌ها سبب کاهش بارز هزینه حمل کالا از استرالیا شده است.

البته این کاهش هزینه، یک جانبه نبوده و رقبای استرالیا هم از آن استفاده می‌کنند. به این ترتیب، کاهش هزینه حمل، راه را برای ورود رقبای استرالیا به بازارهای هدف این کشور هموارتر کرده است. به طوری که برزیل در صادرات سنگ‌آهن و امریکای شمالی و دریای سیاه در صادرات غلات وارد رقابت با استرالیا شده‌اند. در این شرایط به نظر می‌رسد استرالیا در زمینه صادرات، به افزایش کیفیت محصولات خود برای برتری بر رقبای تکیه کند.

سرنوشت متفاوت تولید صنایع در استرالیا

 
وی به این موضوع اشاره می‌کند که موفقیت یک کشور در یک حوزه به معنای توانایی در تمام حوزه‌هایی نیست. به عنوان مثال از روندی که شرکت «بلواسکوپ» و بسیاری فعالیت‌های تولیدی دیگر طی می‌کنند، نام می‌برد. تاریخچه این شرکت به اختصار این است که در دهه ۲۰ میلادی تاسیس شده و پس از مدتی افزون‌بر ۲۲هزار نفر نیروی انسانی داشته است. این تعداد طی چند دوره تعدیل نیرو به حدود ۵ هزار نفر در حال حاضر رسیده است. هم‌ اکنون این شرکت به دلیل ضرردهی بالا، در حال تعدیل نیروی بیشتری است و احتمال تعطیلی آن در ۲ سال آینده وجود دارد.

 
ترکمان تشریح کرد: از علل کاهش نیروی انسانی این شرکت، یکی اتوماسیون و استفاده از فناوری‌های نوین است. دلیل دیگر ارزش بالای دلار استرالیا است که امکان صادرات و رقابت با سایر تولیدکنندگان فولاد در دنیا را تضعیف می‌کند. با این حال، به عقیده این کارشناس معدن استرالیا، دلیل اصلی افول فولاد این کشور، هزینه بالای نیروی انسانی و نیاز آن به وارد کردن نیروی متخصص و ماهر است.

البته هزینه بالای نیروی انسانی، تنها بر فولاد این کشور فشار نمی‌آورد و از جمله صنایع دیگری که به دلیل هزینه بالای تولید و ناتوانی در رقابت با محصولات وارداتی زیرفشار هستند می‌توان به خودروسازی اشاره کرد که کارخانه‌های آن یا تعطیل شده‌اند (میتسوبیشی) یا در شرف تعطیلی هستند، (تویوتا و فورد).

ترکمان درباره هزینه‌های نیروی انسانی در استرالیا گفت: دستمزد نیروهای ماهر و متخصص به همراه بیمه و مزایا و هزینه صندوق بازنشستگی در استرالیا بسیار بالاست و در کنار تعرفه‌های پایین واردات و ارزش بالای دلار استرالیا، سبب می‌شود تولید در این کشور به صرفه نباشد. او این مسئله را برتری ایران به کشوری مانند استرالیا می‌داند که در صورت استفاده هوشیارانه و بهینه از آن می‌تواند منافع بسیاری برای کشور داشته باشد.

به عقیده این کارشناس، نیروی ماهر و متخصص فراوان و نسبتا ارزان و بومی، برای ایران مزیت بزرگی است. به این ترتیب، در کنار توسعه زیرساخت‌ها و بهره‌گیری از فناوری نوین که استادان دانشگاه بر آن تاکید می‌کنند، استفاده از مزیت نیروی کار متخصص و ارزان و بومی، در فعالیت‌های تولیدی و ایجاد ارزش‌افزوده، می‌تواند به رشد اقتصاد ایران کمک شایانی کند.

نگاهی به صادرات استرالیا به چین

 
ارزش کل صادرات استرالیا به چین در سال ۲۰۱۴م؛ ۹۷/۷ میلیارد دلار بوده است. این کشور بزرگترین شریک معدنی چین به شمار می‌آید و در سال‌های اخیر، تبادلات تجاری معدنی بسیاری بین ۲ کشور انجام شده است. در سال ۲۰۱۴م، سنگ‌آهن و کنسانتره آن، نه تنها بیشترین حجم صادرات استرالیا به چین را تشکیل می‌دادند، بلکه پرارزش‌ترین محصولی بوده که تنها از یک کشور به چین ارسال شده است.

درحال‌ حاضر، تجارت سنگ‌آهن بین این ۲ کشور، مشمول مالیات و تعرفه نمی‌شود. این موضوع منجر به رونق بخش آهن و فولاد هر ۲ کشور شده است. درپی موفقیت در این طرح، وزیران اقتصادی ۲کشور به تازگی قراردادی امضا کرده‌اند تا تمامی مبادلات تجاری آنها معاف از مالیات باشند. در صورتی که رهبران ۲ کشور، این طرح را تایید کنند، فصل جدیدی از روابط تجاری چین و استرالیا (که هر ۲ از کشورهای معدنی بزرگ هستند)، آغاز می‌شود.

اما روابط تجاری معدنی این ۲ کشور به سنگ‌آهن و کنسانتره ختم نمی‌شود؛ هر چند چین به عنوان تولید کننده نخست و قاطع فولاد جهان، نیاز به حجم انبوهی از سنگ‌آهن دارد. پس از سنگ‌آهن و کنسانتره، محصولاتی مانند زغال‌سنگ (با ۹ میلیارد دلار) و مس (با ۳/۲ میلیارد دلار) بیشترین اقلام صادراتی استرالیا را به چین تشکیل می‌دهند. چین و استرالیا به دنبال آن هستند که حتی در صورت عملی نشدن، مبادلات بدون مالیات بین ۲کشور، دست‌ کم، محصولات معدنی با اهمیت مانند زغال‌ سنگ و مس هم از تعرفه معاف شوند.

با اجرایی شدن چنین طرح‌هایی، اهمیت استرالیا برای رشد و توسعه معدنی و صنایع معدنی چین بیشتر از پیش می‌شود. با این حال، به همان‌اندازه هم چین، بازاری پررونق برای استرالیا به شمار آمده و یک سوم از صادرات این کشور به چین ارسال می‌شود. با این حال، آینده روابط ۲ کشور هم روشن است و هم ظرفیت‌های بسیار دیگری وجود دارد.

- مهدی نیکوئی-

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان