بحران سنگ‌آهن مدت‌هاست دامن‌گیر معادن این ماده معدنی شده است. برخی از فعالان حوزه سنگ‌آهن معتقدند برزیل، استرالیا و چین بازیکنان اصلی کاهش قیمت جهانی سنگ‌آهن هستند اما امروز چین به تنهایی بر این بازار حکومت می‌کند. با این وجود شرکت‌های بزرگ تولیدکننده سنگ‌آهن برنامه‌های تولیدی خود را مانند سابق دنبال می‌کنند و اعلام کرده‌اند بدون هیچ تغییری میزان اعلام شده در برنامه‌ها را دنبال خواهند کرد اما این شرکت‌ها برای کاهش آسیب‌های اقتصادی ناشی از بحران سنگ‌آهن سعی داشتند هزینه تمام شده تولید را کاهش دهند که باید گفت در این زمینه عملکرد خوبی داشته‌اند. شاید ایران نیز بتواند برای مدیریت بهتر معادن سنگ‌آهن در شرایط بحران از برخی الگوهای اجرایی این شرکت‌ها استفاده کند.

نگاهی به شرکت‌های بزرگ تولید سنگ‌آهن
بحران سنگ‌آهن توانست در برنامه‌های شرکت‌های بزرگ تولیدکننده سنگ‌آهن تغییر ایجاد کند. آمارهای منتشر شده از عملکرد ۳ماهه سال ۲۰۱۵م غول‌های معدنی در حوزه سنگ‌آهن به خوبی این تغییرات را نشان می‌دهد.

شرکت «ریوتینتو» به‌عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده سنگ‌آهن در ۳ماه نخست سال ۲۰۱۵م با رشد ۱۲درصدی ۷۴/۷میلیون تن سنگ‌آهن تولید کرد. با توجه به این میزان تولید و رشد ۱۲درصدی انتظار می‌رفت میزان صادرات این شرکت نیز افزایش یابد اما در کمال تعجب صادرات سنگ‌آهن«ریوتینتو» با ۱۲درصد کاهش همراه بود.
 نامناسب بودن شرایط آب و هوایی و خارج شدن لکوموتیو از ریل از دلایل این کاهش مطرح شد.

مدیرعامل این شرکت نیز چندی پیش با تاکید بر رشد بهره‌وری اظهار کرد: هدف سال ۲۰۱۵م «ریوتینتو» که تولید ۳۵۰میلیون تن سنگ‌آهن است، تغییری نکرده و به آن می‌رسد. درواقع این اظهارات نشان می‌دهد که بحران ایجاد شده و کاهش صادرات تغییری در برنامه تولیدی این شرکت ایجاد نکرده است.

درحال‌حاضر هزینه تولید «ریوتینتو» ۱۷دلار بر تن است اما رسیدن به رقم ۱۵دلار برای هزینه‌های تولید در برنامه‌های این شرکت دیده می‌شود. بدون شک کاهش هزینه‌های تولید می‌تواند بخشی از ضررهای ناشی از کاهش قیمت جهانی را جبران کند.

شرکت «بی‌اچ‌پی بیلیتون» نیز در ۳ماه نخست سال ۲۰۱۵م نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰درصد رشد را ثبت کرده است. البته این شرکت نسبت به ۳ ماه پایانی سال ۲۰۱۴م تنها رشدی ۵ درصدی داشته است.

«بی‌اچ‌پی بیلیتون» درحال‌حاضر با افزایش نرخ پیش‌بینی رشد برنامه نسبت به ۳ماه نخست اعلام می‌کند که در سال ۲۰۱۵م معادل ۲۳۰میلیون تن سنگ‌آهن تولید خواهد کرد که این میزان ۲ درصد بیشتر از برنامه ابتدای سال است. براساس آمارهای منتشر شده هزینه تولید هر تن سنگ‌آهن این شرکت در ۶ماه دوم سال ۲۰۱۴م ۲۹ درصد کاهش داشته و به ۲۰/۴دلار در هر تن رسیده است. براساس برنامه این شرکت در ۱۸ماه آینده با تداوم رشد بهره‌وری، هزینه تولید به کمتر از ۱۵دلار در هر تن خواهد رسید.

برنامه‌ای برای کاهش قیمت تمام‌شده
براساس آمارهای منتشر شده، هزینه تولید غول‌های معدنی در ۲سال اخیر به شدت کاهش یافته که این امر به معنی سودآوری کافی با وجود افت قیمت سنگ‌آهن در این شرکت‌ها است. شرکت‌های بزرگ تولیدکننده سنگ‌آهن از روش‌های مختلفی برای کاهش هزینه‌های تولیدی خود استفاده می‌کنند که از برخی از آنها می‌توان در معادن ایران نیز استفاده کرد. اگر چه برخی عوامل می‌تواند میزان هزینه تولیدی در معادن سنگ‌آهن را کاهش دهد، به عنوان مثال افت ارزش پول ملی در استرالیا و برزیل از مواردی بود که توانست هزینه تولید را کاهش دهد.

پول استرالیا از سال ۲۰۱۲م تا به امروز حدود ۳۰درصد و پول برزیل حدود ۴۶درصد ارزش خود را در برابر دلار از دست داده‌اند درنتیجه دستمزدها و هزینه‌های هر تن سنگ‌آهن در این کشورها کاهش یافته است. از سویی دیگر با افت ارزش پول ملی و قیمت سنگ‌آهن بهره مالکانه پرداختی این شرکت‌ها به دولت‌ها نیز با کاهش شدیدی همراه شد. به عنوان مثال دولت زامبیا میزان بهره مالکانه معادن روباز را از ۶درصد به ۲۰درصد و معادن زیرزمینی را از ۶درصد به ۸ درصد افزایش داد اما رییس‌جمهوری این کشور ۲هفته پیش دستور توقف اجرای این قانون را صادر کرد.
شرکت «فورتکسیو»، چهارمین تولیدکننده سنگ‌آهن دنیا برای کاهش هزینه‌های تولیدی خود در ساعت کاری معادن تغییراتی ایجاد کرده است. براساس تغییرات این شرکت ساعت کاری از ۸ساعت در روز به ۶ساعت کاهش یافته است.یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در کاهش هزینه‌های تمام شده، رشد تولید است. در شرکت‌های «ریوتینتو» و« بی‌اچ‌پی بیلیتون» افزایش شدید تولید منجربه کاهش هزینه‌های تولیدی شده است. همچنین کاهش قیمت انرژی به ویژه نفت نیز بر هزینه‌های استخراجی و حمل‌ونقل تاثیرگذار بود. اما با گسترش بحران سنگ‌آهن برخی از شرکت‌ها تعدیل نیروی انسانی را در دستور کار قرار دادند که توانست بر کاهش قیمت تمام شده تاثیرگذار باشد.

نگاهی به بازار گذشته سنگ‌آهن
بدون شک اگر روند صعودی قیمت جهانی سنگ‌آهن همچنان ادامه پیدا می‌کرد امروز شرکت‌های بزرگ معدنی همچون «ریوتینتو»، «بی‌اچ‌پی بیلیتون» و... در کنار کاهش هزینه‌های تولیدی خود به سود چشمگیری دست پیدا می‌کردند. اگر نگاهی به سابقه قیمتی سنگ‌آهن در بازار جهانی داشته باشیم، خواهیم دید که نمودار قیمتی این ماده معدنی به شکل سینوسی در حال تغییر است. در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۴م قیمت این ماده ۱۰ تا ۱۵ دلار در هر تن بود. آن روزها شاید فعالان این حوزه پیش‌بینی نمی‌کردند یک سال بعد یعنی در سال ۲۰۰۵م قیمت سنگ‌آهن با رشد ۷۱/۵درصدی به ۲۸/۱۱ دلار در تن برسد.

درست از همین زمان قیمت سنگ‌آهن سیر صعودی را در پیش گرفت به طوری که در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹م از مرز ۱۰۰دلار عبود کرد در ۱۶ فوریه ۲۰۱۱ توانست به رکورد ۱۹۱/۹دلار درتن رسید. در همین زمان فعالان سنگ‌آهن در ایران صادرات این ماده معدنی را در دستور کار خود قرار دادند.

در واقع در آن سال‌ها تمایل برای فعالیت در بازار سنگ‌آهن به شدت افزایش یافت اما فعالان این حوزه پیش‌بینی نمی‌کردند که این نمودار خیلی زود روند نزولی را پیش بگیرد و معادن سنگ‌آهن را با بحران مواجه کند. از ۲آوریل ۲۰۱۵، قیمت به مرور زمان با افت شدید به کمترین میزان سال‌های اخیر خود یعنی ۴۷دلار بر تن رسید.

این رقم حاکی از افت ۷۵درصدی قیمت نسبت به سال ۲۰۱۱م بود اما آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد قیمت سنگ‌آهن در هفته‌های اخیر ۲۵درصد بالاتر از حداقل قیمت ابتدای سال ۲۰۱۵م بوده و به حدود ۵۹ دلار رسیده است. با این وجود فعالان حوزه سنگ‌آهن همچنان وضعیت بازار سنگ‌آهن را بحرانی دانسته و به دنبال راهکارهای خروج از آن هستند.

البته در گزارش‌های قبلی منتشر شد که برزیل، استرالیا و چین بازیگران اصلی این بحران بودند و درحال‌حاضر چین با کنار زدن آنها از میدان، کنترل بازار را به‌دست گرفته است.چین با تقاضای بالای سنگ‌آهن توانسته تغییراتی در بازار این ماده معدنی ایجاد کند، به گونه‌ای که دو سوم از ۱/۴ میلیارد تن تجارت جهانی سنگ‌آهن در سال ۲۰۱۵م را چین مصرف می‌کند. این کشور با کاهش سرعت رشد اقتصاد و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، توانست مصرف سنگ‌آهن را در ژانویه ۲۰۱۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴درصد کاهش دهد.

اصلی‌ترین دلیل برای کاهش مصرف سنگ‌آهن، افت تولید فولاد چین در ۳ ماه نخست سال ۲۰۱۵م بود زیرا در ۳ ماه نخست سال ۲۰۱۵م تولید فولاد چین کاهشی ۱/۷درصدی را تجربه کرد. از سویی دیگر موسسه مالی «گلدمن ساکس» امریکا گزارش داد کاهش ۱۸درصدی ساخت آپارتمان‌های جدید در چین و افت سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی، مصرف فولاد این کشور را با کاهش ۵درصدی نسبت به سال قبل همراه کرده است.
باید این موضوع را در نظر داشت که ۳غول سنگ‌آهن دنیا بیش از ۱۰۰میلیارد دلار در این اواخر برای توسعه معادن سنگ‌آهن سرمایه‌گذاری کرده‌اند که تولید آن در سال ۲۰۱۵م و سال‌های بعد از آن روانه بازار می‌شود. براساس گزارش بانک «مورگان استنلی» امریکا، مازاد ظرفیت سنگ‌آهن دنیا از ۱۸۴میلیون تن در سال ۲۰۱۵م به ۴۳۷میلیون تن در سال ۲۰۱۸م خواهد رسید در نتیجه پیش‌بینی می‌شود در صورتی که بازار سنگ‌آهن با کاهش دوباره همراه نشود، قیمت‌ها در سطح فعلی خود به صورت ثابت باقی خواهند ماند.

 
پیشنهادات ایمیدرو برای مدیریت بحران سنگ آهن
با توجه به پیش‌بینی‌های انجام‌شده در بازار سنگ‌آهن، قیمت‌ها در سال ۲۰۱۶م نیز همچنان در سطح پایین قرار خواهند داشت در نتیجه معادن سنگ‌آهن همچنان با بحران جهانی روبه‌رو خواهند بود. هرچند سنگ‌آهن تولید شده در ایران سهم چندانی در بازار جهانی سنگ‌آهن ندارد اما بحران ایجاد شده تاثیرات بسیاری در فعالیت معادن سنگ‌آهن داشته و برخی از فعالان این حوزه معتقدند که فعالیت معادن در چنین شرایطی توجیه اقتصادی به همراه ندارد. در این میان سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدور) برای مقابله با این بحران پیشنهاداتی را ارائه داده است که اجرایی شدن آنها می‌تواند بخشی از مشکلات ایجاد شده را برطرف کند.براساس پیشنهاد این سازمان هماهنگی بیشتر معدنکاران به منظور کاهش هزینه پیمانکاران از طریق مشارکت آنها در درصد سود و زیان می‌تواند تاثیرات این بحران را کاهش دهد. همچنین دولت می‌تواند کاهش حقوق دولتی معادن با توجه به افت شدید قیمت را در دستور کار قرار دهد. از دیگر پیشنهادات ایمیدرو می‌توان به کاهش هزینه‌های مواد واسطه‌ای مصرفی در معادن از قبیل مواد ناریه نسبت به رقبای خارجی، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، کاهش هزینه‌های مرتبط با امور بندری، دریافت نشدن حقوق دولتی معادن برای دپوهای مواد معدنی غیرقابل فروش در شرایط فعلی، کاهش تعرفه واردات ماشین‌آلات نو و تسریع در بهره‌برداری واحدهای فرآوری سنگ‌آهن
 و زنجیره پایین‌دستی مربوط اشاره کرد.

راهکارهای ایمیدرو برای سنگ آهنی ها
۱ـ هماهنگی بیشتر معدنکاران به منظور کاهش هزینه پیمانکاران از طریق مشارکت آنها در درصد سود / زیان
۲ ـ کاهش حقوق دولتی معادن با عنایت به افت شدید قیمت
۳ ـ کاهش هزینه‌های مواد واسطه‌ای مصرفی در معادن از قبیل مواد ناریه نسبت به رقبای خارجی
۴ ـ کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل (ریلی و جاده‌ای)
۵ـ کاهش هزینه‌های مرتبط با امور بندری (بارگیری و تخلیه)
۶ـ دریافت نکردن حقوق دولتی معادن برای دپوهای مواد معدنی غیرقابل فروش در شرایط فعلی
۷ ـ کاهش تعرفه واردات ماشین‌آلات نو
۸ ـ تسریع در بهره‌برداری واحدهای فرآوری سنگ‌آهن و زنجیره پایین‌دستی مربوط

استیل تریدر خبر و گزارش صنعت فولاد، معدن و سنگ آهن فوق را از روزنامه گسترش صمت بازتاب نموده است.