محمدرضا بهرامن، نایب‌ رییس خانه معدن در نشست مشترک خانه معدن با مسئولان سازمان حفاظت از محیط‌ زیست و منابع طبیعی گفت: برگزاری نشست تخصصی به منظور حل مسائل و چالش‌ها با محیط‌ زیست است.

برای حفظ منابع محیط‌ زیست، باید مباحث زیست‌ محیطی به فعالان معدنی ارائه شود. در جهان امروز با استفاده از مسائل علمی بسیاری از مسائل و چالش‌های زیست‌ محیطی رفع شده است. به گونه‌ای که با تغییر نگاه و استفاده از دانش‌های روز، فعالیت‌های معدنی به عنوان یک عامل توسعه‌ای شناخته شده‌اند.

 
وی در ادامه گفت: در ۲سال گذشته لایحه تبصره ۵ الحاقی ماده «۲۴» قانون معادن مطرح شد، اما اصلاحیه این تبصره طی لایحه‌ای جدید هفته گذشته از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی داده شد. بهرامن بر این باور است که در صورت اجرایی شدن این لایحه راه برای رانت و فساد گسترده‌تر خواهد شد. در این‌ باره معدنی‌ها جلسه‌ای با وزیر صنعت، معدن و تجارت داشتند و بیان کردند که با اجرای این تبصره به شکل عملی بخش معدن از پیشرفت باز خواهد ماند و عاملی بازدارنده برای ورود سرمایه‌ گذاران به بخش معدن خواهد شد و دلیل آن از بین رفتن حاشیه امن سرمایه‌ گذاری است.

 
او ادامه داد: امروزه سخن از داشتن فضای کسب‌وکار تعاملی است. حال اگر تصمیم نادرستی گرفته شود موجب فراری دادن سرمایه‌ گذاران و خروج آنها از بخش معدن خواهد شد. بهرامن معتقد است بخش معدن باید نگاه زیست‌ محیطی داشته باشد. اصول و چارچوب فکری تشکل‌ها در بخش معدن از حالت سنتی خارج شده است. اما آیا باید برای حفظ یک بخش، فعالیت یک گروه دیگر را متوقف کرد؟ بخش معدن و محیط‌ زیست هیچکدام نباید بازدارنده یکدیگر باشند و باید از مواهب طبیعی بهترین استفاده را ببرند.

نداشتن جلسات مشترک

 
نایب‌ رییس خانه معدن گفت: یکی از دلایلی که موجب شده تاکنون تعامل درستی میان معدنکاران و محیط‌ زیستی‌ها برقرار نشود برگزار نشدن جلسه و نشست‌های تخصصی بین این ۲ گروه است. اگر با واقعیت‌ها آشنا شویم هیچ مشکلی به‌ وجود نخواهد آمد. در واقع نظارت است که حرف اول و آخر را می‌زند. در ایران زیرساخت‌های نظارتی آموزش‌ ندیده، وجود دارد. سازمان نظام مهندسی معدن در کنار خانه معدن است اما باید توان این سازمان را برای کنترل فعالیت‌ها به کار گرفت.

 
او ادامه داد: با تربیت و آموزش صحیح افراد فعال در این سازمان می‌توان به درستی موارد زیست‌ محیطی را رعایت کرد. در حقیقت با تقویت نظارت بر عملکردها، مشکلات بین معدنکاران و محیط‌ زیستی‌ها حل می‌شود.

 
امروز در کشورهای صنعتی و پیشرو که مباحث زیست‌ محیطی بسیار با اهمیت است با کوچک ترین خطا و رعایت نشدن مسائل زیست‌ محیطی برخورد می‌شود.

اما در ایران به‌ دلیل نگاه منفی به فعالیت‌های معدنی و همچنین نبود فرهنگ لازم، معدنکار نیز نمی‌تواند تمامی قوانین زیست‌ محیطی و الزامات را به شکل کامل اجرا کند. بنابراین باید فضاهای آموزشی را بسط و گسترش داد تا در یک برنامه ۵ساله زمینه برای اجرای فعالیت‌های معدنی به شکل صحیح فراهم شود.

 
در شرایط فعلی و سطح آموزشی که در سطوح مختلف جامعه از مردم بومی منطقه گرفته تا بخشی از فعالان حوزه معدن وجود دارد نباید انتظار انجام صحیح فعالیت‌های معدنی بدون آسیب رساندن به محیط‌ زیست و منابع طبیعی را داشت.

 
بهرامن تصریح کرد: البته در بسیاری از کارگاه‌های معدنی افرادی هستند که آموزش دیده‌اند و تمام مسائلی که مربوط به بهداشت و مسائل زیست‌ محیطی است را به شکل صددرصد رعایت می‌کنند. سرمایه‌ گذاری به وسیله دولت در بخش آموزش یکی از عامل‌هایی است که ریسک مخاطرات زیست‌ محیطی را از سوی فعالیت‌های معدنی کاهش می‌دهد. لازمه این امر این است که بدنه نظارتی محیط‌ زیست افزایش یافته و تخریب‌هایی که ممکن است به وجوداید به کمترین مقدار برسد.

برگزاری همایش‌ها و نشست‌های مشترک

 
محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت از محیط‌ زیست نیز گفت: برای سومین بار است که در بین فعالان معدنی حضور پیدا کرده‌ام. اگر تعداد گردهمایی‌ها و همایش‌ها بین بخش معدن و محیط‌ زیستی‌ها افزایش پیدا کند نتیجه آن رسیدن به یک حرف مشترک یعنی داشتن یک کشور آباد و آزاد و مستقل است تا در پیشگاه نسل آینده محکوم و شرمنده نشده و حرفی برای گفتن در جهان داشته باشیم.

 
او گفت: در گام نخست برای اجرای فعالیت‌های معدنی باید معدنکاران موافقت سازمان محیط‌ زیست و همچنین منابع طبیعی را دریافت کنند. در این میان هستند کسانی که برای رسیدن به اهداف خود دست به اقداماتی مغایر با ملاحظات زیست‌ محیطی می‌زنند. به عنوان مثال منطقه «بَنه» در استان یزد یکی از محدوده‌های معدنی است که به‌ دلیل پوشش گیاهی و درختان کهنسال و قدیمی که عمرشان به ۵۰۰سال می‌رسد، امکان معدنکاری در آن میسر نیست. از این رو عده‌ای تصمیم گرفتند تا از تعطیلی ۲۹ اسفند استفاده کرده و ۴۰۰ اصله درخت را از بین ببرند اما با همکاری سمن‌های محلی و حضور دادستان و مسئولان آنها نتوانستند به اهداف خود برسند.

 
گفتنی است هر درختی که ۵۰ سال از عمرش می‌گذرد از نظر خدماتی که به اکوسیستم می‌دهد رقمی افزون‌بر ۲۰۰هزار دلار ارزشگذاری شده در حالی که عمر این درختان ۵۰۰سال به بالا است و با حذف آنها دیگر قابل بازگشت به چرخه طبیعت نخواهند بود.

درویش ادامه داد: البته این موضوع تنها درباره پوشش‌های گیاهی مطرح نشده و درباره منابع آبی نیز صحت دارد. به عنوان مثال سد «گتوند» که با هزینه بسیار بالایی در حدود ۳هزار میلیارد تومان در زمان خود ساخته شده، هم‌ اکنون مشکلاتی را به وجود آورده و دولت تصمیم دارد تا با صرف هزینه دوباره مشکل را حل کند. چرا که به دلیل جانمایی نادرست، سد در کنار گنبد نمکی قرار گرفته و سبب شور شدن آب شد و همچنین ۱۷هزار درخت کُنار به زیر آب رفته است.

 
وی بر این باور است که برای اجرای فعالیت‌های معدنی که نیازمند ساخت جاده و محل تردد است باید برنامه‌ ریزی صحیحی انجام شود. به گونه‌ای که کمترین آسیب و خسارت را به بافت‌های منطقه که در برخی موارد علاوه بر پوشش گیاهی و منابع طبیعی آثاری از تمدن‌های کهن است، وارد آید.

 
او بیان کرد: تولید کنندگان مواد معدنی می‌توانند با در نظر گرفتن مسائل زیست‌ محیطی و استفاده از روش‌های صحیح فعالیت‌های معدنی کمترین آلودگی را برای محیط‌ زیست ایجاد کنند. درویش به راهکارهایی همچون افزایش سرمایه‌ گذاری و ارتقای نرم‌ افزاری این بخش به منظور کاهش خام‌ فروشی و تقویت صنایع و محصولات ثانویه، استفاده از ماشین‌ آلات کم‌ خطرتر در نواحی پرشیب کوهستانی از نظر ملاحظات محیط‌ زیستی، حمایت از طرح‌های ملی و منطقه‌ای محیط‌ زیستی از محل بخشی از درآمدهای فعالیت‌های معدنی، حمایت از فعالیت تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه محیط‌ زیست و منابع طبیعی و نیز رسانه‌های مستقل در این حوزه و اختصاص دست کم ۱۰درصد از درآمدها به بخش پژوهش برای جبران خسارت فعالیت‌های معدنی در بخش محیط‌ زیست اشاره کرد.

معادن سبز در آینده با رعایت ضوابط زیست‌ محیطی

 
درویش گفت: برای پایداری و توسعه کشور باید به سمت صنایع و فعالیت‌هایی حرکت کرد که کمترین میزان منابع آبی را بخواهد، چراکه ایران روی کمربند خشکی قرار گرفته است. حال اگر بخش معدن به درستی مدیریت و طراحی شده و موازین و الزامات محیط‌ زیستی را رعایت کند می‌تواند یکی از بزرگترین فعالیت‌هایی باشد که کمترین وابستگی را به منابع آبی دارد. او معتقد است که کشور باید به سمت صنایع و کسب‌وکار سبز حرکت کند و معدن یکی از بخش‌هایی است که ظرفیت لازم برای رسیدن به این بخش را دارد.

 
او ضوابط زیست‌ محیطی را شامل رعایت کمینه فواصل فعالیت استخراج و بهره‌ برداری از مواد معدنی نسبت به مراکز حساس (۸۰۰ متر)، ایجاد کریدور مناسب برای مهاجرت حیات وحش، جمع‌ آوری و خارج کردن تمامی تاسیسات و تجهیزات معدنی ایجاد شده در پایان عمر معدن، تغییر ندادن مسیر رودخانه و آبراهه‌های طبیعی، تعیین محل انباشت و نگهداری باطله‌های معدنی با رعایت جنبه‌های حفظ اراضی مرغوب کشاورزی و مرتعی و پیشگیری از فرسایش و تولید زهاب‌های آلوده دانسته و رعایت انتخاب کوتاه‌ ترین مسیر ممکن و با کمترین تخریب چشم‌اندازها، هدایت جریان آب‌های سطحی بالادست محدوده معدن به خارج از آن، انجام عملیات زهکشی در اطراف و داخل محدوده برداشت معادن کانی فلزی (برای مهار آلودگی آب)، اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ چشم‌اندازهای طبیعی و هماهنگی عملیات معدنی با آن و اتخاذ تدابیر لازم به منظور جلوگیری از انتشار گرد و غبار ناشی از فعالیت‌های معدنی، تخصیص و احداث فضای سبز مشجر (دست‌کم ۱۰درصد سطح بهره‌برداری معادن) با گونه‌های بومی، ارائه طرح اجمالی مرمت، احیاء و بازسازی محدوده معدن را از دیگر راهکارهای رعایت ضوابط زیست‌ محیطی معرفی کرد.

معدنکار، مخرب نیست

 
محمد جعفر صادقی‌ پناه، رییس کمیته اکتشاف خانه معدن نیز درباره تعامل بین معدنی‌ها و محیط‌ زیستی‌ها اظهار کرد: معدنکاران برای اجرای پروژه‌های معدنی خود نیازمند مطالعه و بررسی شرایط هستند اما در مقابل نیز هماهنگی میان معدنکاران و محیط‌ زیستی‌ها لازم است تا امکان اجرای فعالیت‌های معدنی را آسان کند. چراکه معدنی‌ها علاقه‌ای به از بین رفتن محیط سبز و منابع طبیعی ندارند. بنابراین باید برنامه‌ ریزی و نقشه راه برای معدنکاران تهیه و تنظیم شود.

 
وی بر این باور است که باید در ابتدای امر معدنکار نسبت به دریافت پروانه بهره‌ برداری اقدام می‌کند تا تمامی جوانب کار سنجیده شده و سپس اجازه فعالیت صادر شود. چرا که برخورد با معدنکار و جلوگیری از فعالیت‌های او پس از اخذ مجوز تنها باعث از بین رفتن وقت و سرمایه خواهد شد. حل مشکلات و مسائل زیست‌ محیطی نکته‌ای است که در ابتدای امر باید به آن توجه کرد.

 
کورش شعبانی، نایب‌ رییس سازمان نظام مهندسی استان تهران نیز گفت: مهندس معدنکار به هیچ عنوان مخرب نیست، این در حالی است که برخی از فعالان معدنی به شکل غیرتخصصی در این حوزه فعالند و باعث بدنامی معدنکاران شده‌اند.

 
فعالیت‌های معدنکاری که بر اساس مهندسی معدن انجام می‌شود در آن مباحث مربوط به اصول فنی و اقتصادی رعایت شده و اجازه تخریب و فعالیت هزینه بر غیر از آنچه نیاز است را نخواهد داد.

 
باید این را در نظر داشت که معادن توسعه و امنیت را با کمترین هزینه به دورترین مناطق کشور برده‌اند اما آنچه به تعامل معدن و محیط‌ زیست کمک کند آموزش مهندسان معدن با ضوابط زیست‌ محیطی است. همچنین معرفی استان‌های نمونه معدنی نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند به رشد و توسعه فعالیت‌های معدنی کمک کند.

- نرگس قیصری -

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان