رئیس مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب از بسته های حمایتی مرکز رشد این دانشگاه خبر داد و گفت: کارآیی تکنولوژی روز دنیا نیز در بستر دانش و مهارت شکل می گیرد و بر این اساس حلقه مفقوده صنعت معدنکاری، شرکت‌های دانش بنیان است.

پس از رونمایی سند استراتژی صنعت، نوبت به بخش معدن رسیده است. از آنجایی که طرح‌های نیمه‌ تمام طرح‌های پیشران و مهم معدنی که در تکمیل زنجیره ارزش تاثیر دارند، در دستور کار وزارت صنعت قرار گرفته به تازگی محمد رضا نعمت‌ زاده وزیر صنعت از تدوین سند استراتژی بخش معدن خبر داده است. همین بهانه ای شد تا الزامات تدوین این سند را از نوید حسینی رئیس مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب جویا شود. او بر این باور است که سند استراتژی باید در قالب یک نگاه کلان، اولویت‌های بخش معدن را شناسایی و بعد و نقشه راهی برای پیش‌ برد فعالیت‌های معدنی ترسیم کرد. مدیر گروه مهندسی استخراج معدن دانشگاه آزاد اسلامی نیز معتقد است صنایع مختلف نیز می‌توانند با استقرار مراکز تحقیق و توسعه خود در مرکز رشد این دانشگاه با حمایت‌های مختلفی روبه‌ رو شوند.  

 

*وزیر صنعت، معدن و تجارت چندی پیش با اشاره به مزیت‌های بخش معدن خواستار تدوین سند استراتژی بخش معدن کشور شده است. با توجه به اهمیت این موضوع، استراتژی بخش معدن باید ما را به چه سمت هدایت کرده و چه هدف‌هایی را محقق کند؟

 
در حال حاضر معدن و صنایع معدنی، با توجه به نسبت سود آوری در مقایسه با سایر صنایع، یکی از مهم‌ ترین ارکان‌های توسعه اقتصادی کشور به حساب می‌آیند. بنگاه‌های مهم اقتصادی کشور در صنعت معدنکاری شکل گرفته و بسیاری از بانک‌ها، به ویژه بانک‌های خصوصی به سرمایه‌ گذاری در این بخش تمایل دارند. بنابراین مزیت نسبی معدن و صنایع معدنی، در توسعه اقتصادی کشور مشهود است. دولت به عنوان نهاد سیاست‌ گذار باید با تبیین نقشه راه، ضمن فراهم آوردن شرایط سود آوری و بهسازی وضعیت بنگاه های معدنی، توسعه پایدار را در قالب مدل‌های مرسوم اقتصادی و بهبود زیرساخت‌های صنعتی کشور، در نظر داشته باشد.

با این دیدگاه، سند استراتژی باید در قالب یک نگاه کلان، نخست اولویت‌های این بخش را تعیین و سپس با تبیین اهداف قابل دستیابی بر اساس یک برنامه زمانی مشخص، چارچوب و نقشه راه فعالیت‌های معدنی را ترسیم کند. مسلما جذب منابع سرمایه داخلی و خارجی، بهبود بهره‌ وری، حمایت از بخش خصوصی، تعیین مرکز تصمیم گیری واحد، ایجاد فضای مشارکت عمومی فعالان حوزه معدن و صنایع معدنی در تصمیم گیری ها و مواردی از این دست باید در روح سند استراتژی دیده شده و به طور مشخص چگونگی دستیابی به هر مورد با ارائه راهکاری شفاف، بیان شود. به طور کلی، تدوین سند استراتژی در هر صنعتی یک فرآیند پویا و تخصصی به حساب می‌آید و با توجه به جایگاه و وضعیت بخش معدن و صنایع معدنی کشور، اهمیت این موضوع دو چندان خواهد بود.

 

با توجه به ابلاغیه اخیر برنامه ششم و الزام به تحقق رشد هشت درصدی تا پایان سال 99، بخش معدن چه نقشی را می‌تواند در تحقق این رشد ایفا کند؟

 
دستیابی به رشد اقتصادی واقعی، توسعه فضای اشتغال موثر و ایجاد ارزش افزوده ارکان اصلی افزایش سطح رفاه عمومی جامعه و بهبود سطح زندگی مردم است که در قالب فعالیت صنایع مختلف اقتصادی کشور تعریف می‌شود. بخش معدن و صنایع معدنی در مقایسه با سایر صنایع دارای اولویت‌های چشمگیری است. به عنوان مثال، کاهش منابع آب و دورنمای آن در سال‌های آینده، چالش مهم صنعت کشاورزی بوده و فاصله تکنولوژی با کشورهای صنعتی که در صنایع مختلف همچون خودروسازی به چشم می‌آید، چالش مهمی در مسیر صنعتی کشور محسوب می‌شود. این در حالیست که وجود منابع غنی مواد معدنی ظرفیت اقتصادی بالایی را در این بخش فراهم آورده است.

بر اساس آمارهای رسمی، ایران دارای بیش از 68 نوع ماده معدنی مختلف است. بنابراین در تنوع محصولات معدنی جایگاه ممتازی دارد. از نظر میزان ذخایر نیز ایران  بیش از 2.7 میلیارد تن ذخایر سنگ‌ آهن جهان را داراست. همچنین ذخایر مس به میزان 6.2 میلیارد تن معادل 4 درصد ذخایر جهان و 11 میلیون تن روی معادل 4 درصد ذخایر جهان، بخشی از پتانسیل معدنی ایران به حساب می‌آید. در کنار این موضوع می‌توان به نسبت سود آوری بخش معدن اشاره کرد. با توجه به ارزش تولید مواد معدنی و ارزش مواد مصرف شده برای آن، نسبت سود دهی بخش معدن در حدود 3.5 برآورد می‌شود که این عدد تقریبا 30 درصد از متوسط اقتصاد کشور بالاتر است. هر چند لازم است در قالب یک کار پژوهشی بنیادی، این نسبت به طور دقیق محاسبه شود، ولی بر اساس همین برآورد تقریبی نیز مشخص است که چرا بسیاری از صاحب نظران اعتقاد دارند رهیافت انبساط اقتصادی در این بخش می‌تواند توسعه اقتصادی را برای کشور به ارمغان آورد.

 

همواره گفته می‌شود که ایران دارای ذخایر غنی معدنی است که باید استخراج شود. به نظر شما مهم‌ ترین موانع پیش روی بخش معدن چیست؟ آیا در آموزش مشکل داریم یا به لحاظ تکنولوژی عقب هستیم؟

 
بهره‌ وری با مفهوم عام نسبت ستانده به داده، می‌تواند به عنوان معیار و شاخص ارزیابی عملکرد یک سیستم در نظر گرفته شود. شاخص بهره‌ وری سقف نداشته و همواره برای افزایش آن تلاش می‌شود. در بخش معدن و صنایع معدنی، مسلما بهره‌ وری تنها بر اساس میزان استخراج تعیین نمی‌شود. بلکه بهتر است مفاهیمی کیفی همچون میزان ارزش افزوده نیز در نظر گرفته شود. بنابراین جلوگیری از خام‌ فروشی و توسعه صنایع پایین دست در مقایسه با افزایش کمی میزان استخراج، مسلما شرایط بهتری را فراهم می‌کند. آموزش، تکنولوژی، برنامه‌ریزی و ده‌ها مورد دیگر، حلقه‌های اجرای فرآیند معدنکاری را تشکیل می‌دهند که در بستر سیاست گذاری‌های کلان می‌توانند نقش‌ آفرین باشند.

بدیهی است پویایی علمی در صنعت معدنکاری با توجه به گردش مالی بالا می‌تواند به طور چشمگیری شرایط موجود را بهبود بخشد. به عنوان مثال فرض کنیم یک کارخانه زغال شویی با راندمان 50 درصد کار کند. مسلما با یک سرمایه گذاری بسیار ناچیز در حدود 500 تا 600 میلیون تومان در قالب یک فرآیند دانش محور می‌توان میزان راندمان کارخانه را به سادگی، 2 تا 3 درصد افزایش داد. حال اگر رودی کارخانه 100 هزار تن در سال باشد، با توجه به قیمت زغال‌ سنگ، این فرآیند ساده سالانه 800 تا 900 میلیون تومان سود آوری در پی خواهد داشت. مثال مشابهی را می‌توان در مورد پایداری شیب در معادن روباز مطرح کرد.

بدیهی است به کار گیری مبانی صحیح علمی در بستر عملیاتی می‌تواند نقش موثری در افزایش بهره‌ وری داشته باشد. ولی متاسفانه تولیدات علمی در فضای دانشگاهی بیشتر جنبه تئوری داشته و راه درازی تا عملیاتی شدن در پیش دارند. به کارگیری مبانی تئوری در عمل بدون هماهنگی و همکاری موثر دانشگاه و صنعت بسیار مشکل و شاید دست نیافتنی باشد. کارآیی تکنولوژی روز دنیا نیز در بستر دانش و مهارت شکل می گیرد.

به نظر می‌رسد، حلقه مفقوده این چرخه توسعه شرکت‌های دانش بنیان باشد که به عنوان الگویی موفق در سایر کشورها نیز نقش آفرین بوده است. خوشبختانه فضای دانشگاهی کشور در حال حرکت به سمت ایجاد شرکت‌های دانش بنیان است و صنایع نیز باید از این فرصت استفاده کنند. شرکت‌های دانش بنیان در صورت مدیریت صحیح می‌توانند بستر لازم برای عملیاتی شدن دانش تئوری را ایجاد کرده و زمینه به کارگیری تکنولوژی روز را فراهم آورند.

 

با توجه به مسوولیت شما به عنوان رئیس مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته و در آینده چه برنامه‌هایی برای توسعه این مرکز دارید؟

 
نسل سوم دانشگاه‌های جهان، علاوه بر فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی مرسوم، نقش جدیدی در توسعه کارآفرینی نیز بر عهده دارند. در این راستا، مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، با به کارگیری تمام پتانسیل سخت‌ افزاری و نرم‌ افزاری دانشگاه، بستری برای رشد و پرورش ایده‌های خلاقانه و تولید محصولات دانش محور فراهم آورده است. افراد معمولا با یک ایده خام به این مرکز وارد شده و با تکیه بر حمایت‌های مادی و معنوی، ایده خود را اجرایی می‌کنند.

باید توجه داشت هزینه‌های این مرکز در واقع یک سرمایه‌ گذاری بلند مدت به حساب می‌آید که عملا دانش تئوری را به فضای عملیاتی صنعت وارد می‌کند. به عنوان مثال در معادن زیرزمینی زغال‌ سنگ، کپسول‌های خودنجات یک کالای ایمنی کاربردی با سطح تکنولوژی متوسط به حساب می‌آیند که معمولا به صورتی وارداتی تامین شده و هزینه بالای آن‌ها سبب شده در بسیاری از معادن استفاده نشوند. ایده ساخت این محصول توسط اعضای هیات علمی گروه مهندسی معدن دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب در مرکز رشد ارائه شد و در حال حاضر با هم افزایی دانش متخصصان مرتبط از جمله شیمی، معدن، مکانیک و غیره، بستر تولید آن فراهم شده است.

به هر حال باید توجه داشت مرکز رشد، یک واحد نوپا در حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه به حساب می‌آید، ولی در همین مدت کوتاه نیز دارای کارنامه پر باری شامل ده‌ها نمونه محصول دانش بنیان است که اختراع یا بومی‌سازی آنها با تکیه بر دانش متخصصان داخلی انجام شده است.

مرکز رشد دارای چه دایره عملی است و در صورت گسترش فعالیت‌های خود تا چه اندازه قادر خواهد بود به کارآفرینی و بالفعل کردن خلاقیت‌ها کمک کند؟

 
تفکر خلاقانه فاقد حد و مرز بوده و مطالعه صنایع موفق دانش بنیان جهان نیز این امر را تایید می‌کند. در مرکز رشد واحد تهران جنوب با تمرکز عملیاتی در زمینه‌های انرژی‌های نو، نانو، تجهیزات صنعتی و تجهیزات پزشکی، محصولات متعددی تولید شده است. در حال حاضر این مرکز دارای 26 شرکت و هسته پژوهشی فعال بوده که نسبت به سال پیش رشدی بالغ بر 272 درصد را تجربه کرده است. همچنین محصولات دانش‏بنیان تولید شده در این مرکز با رشد 525 درصدی نسبت به سال پیش، به بیش از 25 محصول رسیده است.

باید توجه داشت، از آن جایی که معمولا از میان صدها ایده، تنها تعداد محدودی منجر به تولید محصول می‌شوند، بیشتر تمرکز مرکز در ماه‌های گذشته بر روی جذب ایده‌های کارآمد بوده و در واقع توانایی‌های موجود در فضایی تحقیقاتی دانشگاهی، به ویژه واحد تهران جنوب، را پرورش داده است. اکنون با شکل گیری ساختار مرکز رشد، دیگر محدودیتی در پذیرش ایده‌های جدید وجود نداشته و پس از یک بررسی اجمالی، زمینه جذب برای هر ایده خلاقانه موثری فراهم است. در دنیای امروز، تلفیق ایده، خلاقیت، دانش و تجربه الفبای کارآفرینی صنعتی به حساب می‌آید و مرکز رشد با فراهم آوردن امکانات زیربنایی، بستر این شکوفایی خواهد بود.

نحوه حمایت‌ها در این مرکز به چه صورتی است و علاقه‌ مندان چگونه می‌توانند در این مرکز به فعالیت بپردازند؟

 
ورود به مرکز در قالب یک هسته پژوهشی دارای ایده در مرحله «پیش رشد» انجام می‌شود. در طی یک برنامه منسجم سه ماهه با فراهم آوردن بسترهای آموزشی لازم، هسته پژوهشی شکل حقوقی به خود گرفته و با تهیه طرح اقتصادی (business plan)، به عنوان شرکت فناور در مرحله «رشد» پذیرش می‌شود. سپس این واحد فناور موظف است با استفاده از بسته‌های حمایتی مرکز رشد، ضمن تولید نمونه محصول بر اساس طرح اقتصادی در چارچوب یک برنامه زمانی مشخص به شرکت دانش بنیان ارتقاء یابد. پس از این مرحله زمینه خروج از مرکز رشد فراهم شده و شرکت دانش بنیان که دیگر توانایی لازم برای رقابت در بازار کسب و کار را به دست آورده است، وارد مرحله «پسا رشد» می‌شود.

بسته‌های حمایتی مرکز رشد شامل تامین فضای دفتری، امکانات اداری و آزمایشگاهی، حمایت‌های مالی، خدماتی، علمی و مواردی از این دست است که با هدف کاهش ریسک حضور در بازار کسب و کار برای ایده‌های جدید و شرکت‌های نوپای دانش محور، ارائه می‌شود. صنایع مختلف نیز می‌توانند با استقرار مراکز تحقیق و توسعه خود در این مرکز رشد، با حمایت‌های مالی، فنی و تجربی نقش موثری در پرورش ایده‌های خلاقانه داشته و در این سرمایه‌ گذاری توسعه کارآفرینی مشارکت کنند.

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان