منابع فراوان انرژی در منطقه خاورمیانه و درآمدهای سرشار حاصل از آن، ظرفیت بسیار بالایی را برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی و به تبع آن رشد چشمگیر تقاضای فولاد ایجاد کرده است. طی 10 سال گذشته مصرف محصولات فولادی در این منطقه با رشد 47 درصدی به حدود 53 میلیون تن رسیده که به ترتیب ایران با سهم 35 درصد، عربستان 25 درصد، امارات 13 درصد و عراق 6 درصد بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان منطقه محسوب می‌شوند.

به استثنای ایران که به‌دلیل تنوع نسبی صنایع پایین‌دستی نظیر خودرو، لوازم خانگی، صنایع بسته‌بندی و محصولات ساختمانی، مصرف محصولات تخت و طویل فولادی از سهم حدودا برابری برخوردارند در سایر کشورهای منطقه به‌دلیل فقدان صنایع تکمیلی در بخش محصولات تخت، تمرکز مصرف فولاد در حوزه ساخت‌وساز بوده و محصولات طویل فولادی سهم غالب را دارند.

یکی از کشورهای پرپتانسیل منطقه که چشم‌انداز روشنی برای رشد مصرف فولاد آن متصور است عراق است. عراق با 144 میلیارد بشکه ذخایر نفتی(9 درصد جهانی) و تولید حدود 4 میلیون بشکه در روز(5 درصد جهانی)، در زمره بزرگ‌ترین کشورهای دارای منابع و تولیدکننده جهانی نفت محسوب می‌شود. بر اساس آخرین برآوردهای صورت گرفته تولید ناخالص داخلی این کشور171 میلیارد دلار و سرانه آن 7/ 4 هزار دلار (تقریبا برابر ایران) است.  واردات محصولات فولادی این کشور در 10 سال گذشته رشد قابل توجه 1000 درصدی یافته و به بیش از 4 میلیون تن رسیده و آن را تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین واردکننده‌های محصولات فولادی منطقه و جهان کرده است.

هرچند از اواسط سال 2014 به دنبال نا امنی‌ها و درگیری‌های ایجاد شده، سرمایه‌گذاری خارجی و ساخت و ساز در این کشور به میزان قابل توجهی کاهش یافته و مصرف فولاد با کاهش 25 درصدی به حدود 3 میلیون تن رسیده است ولی این کشور از لحاظ مصرف فولاد هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد وایجاد ثبات در این کشور جهش چشمگیری را در این بخش رقم خواهد زد.

عراق حدود 33 میلیون نفر جمعیت دارد و چند دهه جنگ و درگیری، خسارات زیادی را به زیرساخت‌های این کشور وارد کرده که بازسازی آن نیازمند حجم زیادی فولاد است. طبق اطلاعات منتشر شده بیش از 200 میلیارد دلار برای پروژه‌های موجود و آینده این کشور در نظر گرفته شده که به دنبال ایجاد ثبات، به سرعت شاهد عملیاتی شدن حجم گسترده‌ای از فعالیت‌های ساخت و ساز و زیربنایی در این کشور خواهیم بود.

براساس برخی برآوردها، میزان مصرف فولاد عراق تا 10 میلیون تن طی سال‌های آتی افزایش خواهد یافت.  در حال حاضر ظرفیت تولید بالقوه فولاد در عراق بسیار پایین است. هرچند حجم بالای مصرف داخلی و هزینه پایین انرژی، ایجاد ظرفیت‌های فولادی در این کشور را از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر می‌کند و توسعه ظرفیت فولاد تا میزان 2/ 10 میلیون تن در افق 2030 برای این کشور طرح‌ریزی شده است ولی مشکلات زیرساختی از جمله کمبود برق و سایر مشکلات سبب عدم تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای مشارکت در صنعت فولاد این کشور شده و اغلب پروژه‌های فولادی این کشور متوقف مانده است.

با این شرایط انتظار می‌رود طی سال‌های آینده خالص واردات محصولات فولادی عراق به میزان قابل توجهی افزایش یابد که فرصت مناسبی است تا به عنوان یکی از بازارهای هدف صادراتی مورد توجه فولادسازان کشور قرار گیرد. براساس آخرین اطلاعات حاصله حدود 60 درصد واردات محصولات فولادی عراق مربوط به محصولات طویل، 15 درصد محصولات تخت و 25 درصد انواع کالاهای تولیدی از فولاد است که در حال حاضر بزرگ‌ترین مبادی تامین آن کشورهای ترکیه، اوکراین، چین و ایران هستند.

میزان مصرف سالانه ورق‌های فولادی عراق حدود 500 هزار تن است که عمدتا در حوزه ساخت‌وساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر تنها حدود 25 درصد بازار ورق عراق در اختیار فولاد مبارکه است و سایر تولیدکنندگان ایرانی نیز سهم ناچیزی از آن را در اختیار دارند.

این درحالی است که وجود مزیت‌های فراوان برای تولیدکنندگان کشور نظیر موقعیت جغرافیایی و مرزهای طولانی مشترک، مشترکات فرهنگی- مذهبی و پذیرش ایران در عراق می‌تواند به عنوان عواملی کلیدی در جهت توسعه صادرات و گسترش حضور در بازار این کشور مورد توجه قرار گیرد. 

با وجود این رُقبای حاضر در بازار عراق به پشتوانه حمایت‌های دولتی و سایر مزیت‌های ایجاد شده توانسته‌اند سهم غالب را تصاحب کرده و تعمیق دهند. بر این اساس گسترش حضور صادرکنندگان محصولات فولادی کشور به راحتی میسر نبوده و نیازمند توجه به عواملی اساسی است که باید مورد توجه مسوولان و تولیدکنندگان داخلی قرار گیرد. اهم این موارد به اجمال عبارت است از:

1- با توجه به نیاز گسترده فعالیت‌های زیربنایی و عمرانی در عراق، سرمایه‌گذاری یا مشارکت شرکت‌ها و پیمانکاران ایرانی در این پروژه‌ها عاملی کلیدی در جذب صنایع وابسته و حضور آنها در این بازار خواهد بود که این امر نیازمند زمینه‌سازی دولت و اتخاذ رویکردهای مناسب در به‌کارگیری سیاست خارجی، برای رونق بیشتر تبادلات تجاری- اقتصادی دو کشور است.

2- امضای تفاهم‌نامه‌های تجاری دوطرفه و تسهیل روند صادرات از طریق وضع تعرفه‌های ترجیحی اقدام کلیدی دیگری است که دولتمردان باید مورد توجه قرار دهند.

3- ایجاد بستر و زیرساخت‌های لازم در زمینه حمل‌ونقل و تسریع تحویل کالا نیز عاملی مهم در ترغیب مشتریان به استفاده از محصولات کشور خواهد بود.

4- از منظر دیگر بنگاه‌های اقتصادی و تولیدکنندگان داخلی نیز در جهت بهبود و ارتقای کیفی محصولات و اخذ استانداردهای لازم بین‌المللی و منطقه‌ای اقدامات موثری را به عمل آورند.

5- تولید مطابق استاندارد و با کیفیت مطلوب و نظارت لازم و کافی روی محصولات صادراتی، برای تقویت برندهای ملی در مقایسه با رقبا.

6- ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در عراق به‌منظور مدیریت تقاضا به سمت تولیدات صنایع داخلی ایران و ایجاد شبکه‌های توزیع یکپارچه.

استیل تریدر | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان